با شنيدن عنوان اختلال حافظه بي اختيار واژه فراموشي براي افراد يادآوري مي‌شود؛ در حالي كه فراموشي فقط يكي از سه دسته كلي از اختلالات حافظه است. اختلالات حافظه به سه نوع كلي افزايش حافظه، كاهش حافظه و تحريف در حافظه تقسيم مي‌شوند كه هر كدام از آن‌ها بر چند قسم است. بروز اختلال و ضعف در حافظه مشكلات فراواني را براي افراد به وجود مي‌آورد و بر جنبه‌هاي مختلف زندگي آن‌ها تأثير مي‌گذارد. آگاهي از نشانه‌ها و علل بروز هر كدام از اختلالات حافظه براي مبتلايان به آن‌ها ضرورت دارد و اولين قدم در درمان اين مشكلات و تقويت حافظه محسوب مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تقويت حافظه كليك كنيد.
منبع: اختلال حافظه | انواع اختلالات حافظه و علل بروز آن‌ها
افزايش حافظه
بعضي جزئيات بي اهميت و يا موارد فراموش شده بدون يادگيري مجدد، يادآوري مي‌شود. اين نوع از اختلال حافظه در بعضي اختلالات رواني از جمله وسواس، شخصيت پارانوئيد و كاتاتونيا ممكن است مشاهده شود. اين افزايش حافظه براي اختلال شناخته شدن، بايد غير عادي و بيش از حد روشن باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه شخصيت پارانوئيد و كاتاتونيا كليك كنيد.
فراموشي از انواع اختلال حافظه
اين نوع از اختلال حافظه به معناي ناتواني در يادآوري اطلاعاتي است كه پيش‌تر در حافظه ذخيره شده و قابل دسترسي بوده‌اند. همچنين ممكن است به صورت يا ناتواني در ثبت اطلاعات جديد بروز پيدا كند. فراموش كردن اطلاعات به شكلي كه روزانه براي هر كسي پيش مي‌آيد با فراموشي (amnesia) متفاوت است. زماني ناتواني در يادآوري فراموشي نام مي‌گيرد كه اطلاعات مهم و به مقدار زياد از دسترس خارج شوند. اين اطلاعات مي‌تواند به اندازه افراد و تاريخ‌هاي مهم زندگي اهميت داشته باشد. فراموشي انواع مختلفي دارد كه بخشي از مهم‌ترين انواع آن را مرور مي‌كنيم. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه فراموشي كليك كنيد.
1. فراموشي پيش گستر
در اين نوع از اختلال حافظه فرد نمي‌تواند اطلاعات جديد را يادآوري كند و اطلاعات جديد در حافظه كوتاه مدت باقي نمي‌ماند. اين اختلال حافظه معمولا بر اثر يك ضربه به مغز ايجاد مي‌شود و وقايع و خاطرات قبل از ضربه براي فرد قابل يادآوري است.
2. فراموشي پس گستر
در اين نوع از فراموشي برعكس فراموشي پيش گستر، فرد توانايي يادآوري وقايع پيش از حادثه را از دست مي‌دهد اما وقايع و خاطرا جديد را مي‌تواند به خوبي يادآوري كند. در موارد نادري ممكن است اين دو اختلال حافظه همزمان بروز كنند. اين نوع اختلال ممكن است در افراد مبتلا به وسواس فكري عملي نيز بروز پيدا كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال وسواس فكري عملي كليك كنيد.
3. فراموشي كلي گذرا
اختلال حافظه موقتي كه شامل به خاطر نياوردن اطلاعات پيشين و در موارد حاد، ناتواني در تشكيل حافظه جديد مي‌شود. انسداد رگ‌هاي مغزي به ويژه در افراد مسن و ميانسال مي‌تواند باعث اين نوع از اختلال شود.
4. فراموشي حادثه‌اي
آسيب به حافظه بر اثر ضربه شديد به سر كه ممكن است با افت هشياري يا كما همراه باشد. اين نوع از اختلال حافظه موقتي است و طول دوره بهبودي آن بستگي به شدت ضربه وارده دارد.
5. سندروم ورنيكه كورساكوف
فرد بر اثر سوء مصرف الكل هر دو نوع پيش گستر و پس گستر از اختلال حافظه را تجربه مي‌كند. سندرم ورنيكه كورساكوف بيشتر در افرادي كه كمبود ويتامين B1 داشته و بيش از حد الكل مصرف مي‌كنند روي مي‌دهد و گاهي با تحريف حافظه و يادآوري خاطرات غير واقعي از زمان‌هاي نزديك پيش و پس از مصرف الكل همراه مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه سندرم ورنيكه كورساكوف كليك كنيد.
6. يادزدودگي تجزيه‌اي
يادزدودگي تجزيه‌اي اختلالي نادر در حافظه كه به طور ناگهاني و بدون وجود علت جسمي ظاهر مي‌شود. فرد در يادآوري هويت و عناصر وابسته به آن نظير رويدادهاي مهم، محل زندگي، و حتي نام و تصوير خود دچار مشكل مي‌شود. اين اختلال حافظه معمولا در اثر حادثه اي پديد مي‌آيد كه فرد توانايي رواني براي مقابله با آن را نداشته و به نوعي از آن فرار مي‌كند. معمولا بعد از گذشت چند روز اين حافظه برگشت مي‌كند اما سود آن براي سيستم رواني فرد اين است كه حادثه شروع كننده اختلال هرگز به طور دقيق يادآوري نخواهد شد. براي كسب اطلاعات از ديگر اختلالات رواني كليك كنيد.
7. يادزدودگي دوران كودكي
افراد معمولا خاطره‌اي از سه تا پنج سال نخست زندگي خود ندارند و به علت رشد نايافته بودن بعضي نواحي مربوط به حافظه در مغز پيش مي‌آيد.
8. فراموشي تجزيه‌اي
فراموشي تجزيه‌اي اختلالي غير معمول كه هيچ علت پزشكي خاصي ندارد و معمولا بر اثر هيجانات شديد و شوك رواني ايجاد و باعث فراموشي پس گستر در فرد مبتلا مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه فراموشي تجزيه اي كليك كنيد.
تحريف حافظه
يادآوري خاطرات و وقايع و يا جزئيات آن‌ها به شكلي كه در گذشته وجود نداشته اما فرد باور دارد كه اتفاق افتاده. اين نوع از اختلال حافظه به علل رواني و بدون مشكل پزشكي بروز پيدا مي‌كنند.
1. آشناپنداري (déjà vu)
فرد موقعيتي جديد را كه قبلا تجربه نكرده، تكراري مي‌پندارد و احساس مي‌كند كه آشنا بوده و در آن موقعيت بوده است.
2. ناآشناپنداري (jamais vu)
اين پديده را مي‌توان به نوعي مخالف دژا وو (آشناپنداري) دانست. در اين اختلال حافظه فرد موقعيتي را كه قبلا تجربه كرده ناآشنا مي‌يابد. اين پديده به عنوان تحريف حافظه و نه كاهش حافظه دسته بندي مي‌شود چرا كه تفاوت آن با نقص در حافظه كوتاه مدت اين است كه مشكل نه در يادآوري بلكه در شناسايي موقعيت است. اين اتفاق ممكن است بر اثر يك شوك بروز كند و معمولا چند لحظه تا چند دقيقه به طول مي‌انجامد.
3. كريپتومنزيا
در اين اختلال فرد توانايي يادآوري منبع اطلاعات را ندارد. آنچه معمولا اتفاق مي‌افتد اين است كه فرد خاطره‌اي شخصي را در كتاب يا فيلمي به خاطر مي‌آورد و يا به طور كلي نمي‌تواند منبع آن را يادآوري كند.
برخي ديگر از انواع اختلال حافظه
آلزايمر يكي از انواع اختلال حافظه
آلزايمر شايع‌ترين بيماري مربوط به اختلالات حافظه است كه با گذشت زمان شديدتر شده و در نهايت باعث مرگ مي‌شود. اين بيماري در سالمندان شايع‌تر است اما در سنين كمتري همچون چهل سالگي نيز بروز پيدا مي‌كند. آلزايمر اعصاب مغزي را تغيير مي‌دهد و در نتيجه ارتباط ميان عصب‌ها از بين مي‌رود. علاوه بر سن عوامل ديگري همچون تغذيه نامناسب، ديابت، وراثت و صدمات مغزي نيز در بروز آلزايمر موثر مي‌باشند. علائم آلزايمر به شرح زير مي‌باشد:
_از بين رفتن حافظه
_بي قراري و گيجي
_تغيير در شخصيت و رفتار فرد
_ناتواني در قضاوت و يافتن جهت‌ها
_فقدان عواطف
هرقدر كه بيماري شديدتر شود وابستگي فرد به ديگران نيز افزايش مي‌يابد. به طوري كه افرادي كه در مرحله حاد بيماري هستند از انجام كارهاي بسيار شخصي و روزمره خود بازمي‌مانند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه آلزايمر كليك كنيد.
آنسفالوپاتي خودايمن
طي اين بيماري مغز ورم مي‌كند و باعث تشنج و درگيري ذهني مي‌شود. ويروس مهم‌ترين عامل اين بيماري مي‌باشد. از اين ويروس‌ها مي‌توان به تب خال و هاري اشاره كرد. برخي از باكتري‌ها و بيماري‌هاي موجود در گربه، كنه و پشه نيز در ابتلا به اين بيماري تاثيرگذار هستند. برخي از مشكلات ناشي از آنسفاليت عبارتند از:
_اختلالات شناختي
_تشنج
_ناتواني در حرف زدن، غذاخوردن و مشكلات بينايي
_مشكلات حسي مانند لمس شدن نيمي از بدن
_لرزش بدن و سردرد
اختلال حافظه | زوال عقل
زوال عقل اصطلاحي است براي اينكه مشكلات ناشي از بيماري‌هاي مغزي را تعريف كنند. از انواع بيماري‌هاي دمانس مي‌توان به آلزايمر، دمانس عروقي، دمانس لويي بادي و دمانس پيشاني_گيجگاهي اشاره كرد. نشانه‌هاي زوال عقل با توجه به ناحيه اي كه آسيب ديده است فرق مي‌كند. عمده‌ترين نشانه‌هاي آن عبارتند از:
_از بين رفتن حافظه مانند فراموشي جهت‌ها
_مشكل در سخن گفتن و درك حرف‌هاي ديگران
_عدم تمركز و توجه
_ناتواني در قضاوت، برنامه ريزي و سازمان دهي امور
_تغيير در شخصيت و رفتار
زوال عقل سه مرحله كلي دارد كه طي اين مراحل بيماري شديدتر مي‌شود. امكان دارد كه هرمرحله بين چند ماه تا چند سال به طول بينجامد. اين مراحل به شرح زير مي‌باشند:
مرحله آغازين: در اين مرحله فرد توانايي انجام كارهاي روزمره و شخصي خود را دارد اما متوجه تغييرات خود نيز مي‌شود. مثلا احساس مي‌كند كه به طور قابل توجهي گيج و فراموش كار شده است.
مرحله مياني: در اين مرحله فرد به كمك ديگران نياز پيدا مي‌كند. مثلا مسير روزمره و معمول خود را فراموش كرده و اطرافيان نزديك را نمي‌شناسد. از طرف ديگر امكان دارد كه فرد دچار بي قراري بشود.
مرحله پاياني: در مرحله آخر فرد تقريبا همه چيز را فراموش مي‌كند و مهارت‌هاي شناختي از بين مي‌رود. فرد در انجام هركاري ناتوان شده و نياز به كمك دارد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه دمانس كليك كنيد.
علل ابتلا به اختلال حافظه
در دوران سالمندي توانايي حافظه فرد تا حدي كاهش مي‌يابد و ممكن است نسبت به گذشته، تغييراتي در حافظه او ايجاد شود. اما اين تغيير درحدي نيست كه در زندگي روزمره مشكل ايجاد كند. اختلال حافظه بسيار شديد در دوران پيري نشان دهنده بيماري‌هاي مربوط به حافظه است. برخي از دلايل ابتلا به اختلال حافظه به شرح زير مي‌باشد:
1. اختلال حافظه | مصرف برخي از داروها
مصرف برخي داروها با عوارض جانبي همراه است و ممكن است منجر به اختلالات حافظه شود. برخي از داروها در سالمندان با گيجي و كاهش هوشياري همراه است. از اين داروها مي‌توان به داروهاي فشار خون، آرام بخش، ضد التهاب، ضد پاركينسون و ضد اسيد معده اشاره كرد. اين داروها در افراد جوان باعث مشكل خاصي نمي‌شود اما افراد مسن به دليل تغيير در سوخت ساز بدن نسبت به اين داروها آسيب پذيرتر هستند.
2. ابتلا به دليريوم
در بيماري دليريوم سطح هوشياري به طور ناگهاني مختل مي‌شود. دليريوم به دلايل بسيار زيادي ايجاد مي‌شود كه از آن‌ها مي‌توان به تغيير در ساختار مغز، تغيير سوخت و ساز، ايجاد سميت و دلايل رواني اشاره كرد. دليريوم بيماري سالمندي نيست و امكان بروز آن در هر سني وجود دارد. مواردي همچون كم آبي بدن، كمبود اكسيژن، عفونت، اختلال در خون رساني و غيره احتمال ابتلا به دليريوم را در سالمندي افزايش مي‌دهد. از علائم اصلي دليريوم مي‌توان به عدم تمركز، اختلال شناختي و كمبود توجه اشاره كرد.
3. اختلال حافظه | افسردگي شديد
نشانه‌هاي افسردگي و نشانه‌هاي اختلال حافظه شباهت بسياري دارند. افراد سالمندي كه افسردگي شديد دارند، نشانه‌هاي اختلال حافظه را از خود نشان مي‌دهند. خلق و خو تاثير مستقيمي با عملكرد شناختي دارد به طوري كه افسردگي با علائمي همچون نقص توجه و عدم تمركز همراه است. همچنين اين افراد در انجام كاهايي كه نياز به تلاش دارد، تمايلي از خود نشان نمي‌دهند. علائم اختلال حافظه در ميانسالي با درمان افسردگي برطرف مي‌شود.
4. وجود برخي بيماري‌ها
برخي از بيماري‌ها سوخت و ساز مغز را مختل مي‌كنند و حافظه و عمكلرد شناختي فرد با مشكل مواجه مي‌شود. بيماري‌هاي مزمني همچون اختلالات تنفسي، مشكلات كبدي و مشكلات تيروئيد از دسته بيماري‌هاي تاثيرگذار بر ابتلا به اختلال حافظه مي‌باشند. اين بيماري‌ها در افراد سالمند با علائم غيرمعمولي همچون فراموشي، كمبود توجه، بي‌خوابي و خواب آلودگي همراه هستند.
براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال حافظه مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.