تشويق كودكان و تقويت يك رفتار مناسب با استفاده از يك سيستم پاداش دهي به عنوان يك روش تربيتي استفاده مي‌شود. در واقع پاداش دهي يك نوع تقويت مثبت است. بسياري از كودكان با وجود برآورده شدن نيازهايشان رفتار مناسبي ندارند. والدين اين كودكان در مقابل رفتارهاي ناخوشايند آن‌ها احساس ناتواني مي‌كنند. رفتارهاي نامناسب مانند پرخاشگري كودك، بددهني، گريه و بهانه گيري در هر كودكي مي‌تواند علت‌هاي مختلفي داشته باشد. اما يكي از اصلي‌ترين علل آن برآورده كردن خواسته‌هاي كودك تحت هر شرايط و لوس كردن كودك است. اتخاذ يك سيستم پاداش دهي منسجم توسط والدين رفتارهاي صحيح را به كودك آموزش خواهد داد. اما اين سيستم پاداش‌دهي بايد با آگاهي لازم و رعايت نكات تربيتي توسط والدين صورت بگيرد. پيشنهاد مي‌كنيم مقاله تربيت كودك را مطالعه كنيد.
منبع : انواع روش هاي مناسب براي تشويق كودكان
پاداش و روش هاي تشويق كودكان
در واقع پاداش و تشويق، عامل يا محركي براي تقويت يك رفتار در فرد هستند. يكي از راه‌هاي تربيت كودك، آموزش و اصلاح رفتارهاي او، سيستم پاداش دهي است؛ اين امر توسط متخصصان نيز تأييد شده‌است. با روش‌هاي متفاوتي مي‌توان كودكان را تشويق به تكرار رفتار مطلوب كرد. تشويق و پاداش دهي به كودكان تأثيرات بسياري در تقويت رفتار مطلوب و افزايش اعتماد به نفس آن‌ها دارد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تاثير تشويق بر كودكان كليك كنيد.
اغلب والدين دادن پاداش را مساوي با خريدن يك چيز مي‌دانند. در حالي كه تشويق كودك تنها با اين روش ممكن است اثر معكوس داشته و آن را به يك باج دهي تبديل كند. در صورتي كه تشويق كودكان و پاداش دهي به رفتارهاي آن‌ها با روش صحيح و اصولي صورت نگيرد، مي‌تواند به اندازه تنبيه بدني آثار و پيامدهاي سوءي را به دنبال داشته‌باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تنبيه كودكان كليك كنيد.
انواع پاداش و روش‌هاي تشويق كودكان
به طور كلي از 4 طريق مي‌توان كودك را تشويق كرد. هر كدام از اين روش‌ها، يكي از ابعاد وجودي كودك را در بر مي‌گيرد و بخشي از نيازهاي او را تأمين مي‌كند. براي تقويت رفتارهاي كودك بهتر است از هر چهار نوع پاداش در موقعيت‌هاي مختلف و همراه با يك سبك فرزندپروري مناسب استفاده شود. براي كسب اطلاعات در زمينه سبك هاي فرزندپروري كليك كنيد.
پاداش و تشويق احساسي
كودكان نيز مثل همه انسان‌ها نياز به محبت دارند. توجه به كارهاي خوب كودك و ديده شدن از نيازهاي او است. در آغوش گرفتن كودك، تماس چشمي، لبخند زدن، نوازش كردن و بوسيدن از بارزترين روش‌هايي است كه والدين به كودك محبت تزريق مي‌كنند. گاهي در جمع براي اينكه مستقيم كودك را مركز توجه قرار ندهيد، مي‌توانيد با چشمك زدن‌ها يا لبخندهاي رمزي بين خودتان، تاييد و توجه را به او بدهيد. ايجاد اعتماد به نفس در كودك كاملا به عهده خانواده است و اگر لطمه اي به اعتماد به نفس او وارد شود به سختي قابل جبران است. براي كسب اطلاعات بيشتر از تأثيرات بغل كردن كودك كليك كنيد.
در زمان تشويق بايد كاملا دقت شود كه كودك بخاطر كارهاي درست و پيشرفت‌ها مورد تشويق قرار مي‌گيرد. اگر براي آرام كردن قيل و قال‌هاي كودك يا ممانعت از رفتار اشتباه به او پاداش توجه و نوازش بدهيد، او در موقعيتي متعارض قرار گرفته و اعتبار و اقتدار والدين ممكن است خدشه دار مي‌شود و كودك لوس مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه لوس شدن كودك كليك كنيد.
پاداش و تشويق كلامي
پاداش كلامي يكي از مهم‌ترين و موثرترين نوع تشويق و پاداش است. كودك يا به طور كلي انسان‌ها در هر سني نياز به شنيدن تعريف و تاييد ديگران دارند. اين مورد، مخصوصا در مقابل ديگران، به اعتماد به نفس و عزت نفس كودك بسيار كمك مي‌كند و باعث ايجاد حس مفيد بودن و ارزشمندي در او مي‌شود.
در اين نوع پاداش سعي كنيد رفتاري كه باعث پاداش كلامي مي‌شود را براي كودك توضيح داده و كاملا رفتار را توصيف كنيد. دقت كنيد به كوچك‌ترين تلاش‌ها و پيشرفت‌هاي كودك توجه كنيد و به آن‌ها پاداش دهيد تا رفتار براي كودك به عادت تبديل شود. سپس به مرور زمان مي‌توانيد پاداش آن رفتار را كم و قطع كنيد. چرا كه آن رفتار در كودك نهادينه شده و ديگر نيازي به تقويت ندارد. اما خوب است هر از گاهي همان رفتار تشويق شود.
پاداش و تشويق مادي به كودكان
اين نوع پاداش شامل وسايلي است كه كودك به آن علاقه دارد و هميشه از آن لذت مي‌برد. اسباب بازي، لوازم تحرير، لباس، خوراكي و حتي پول. ترجيحا در اين روش پاداش دهي لوازم و چيزهايي كه كودك نياز دارد به عنوان پاداش داده شود. كودك بايد براي رسيدن به اين پاداش تلاش كند و بهترين شيوه جدول ستاره‌ها يا پاداش‌هاي ژتوني است.
پاداش و تشويق تفريحي يا فعاليتي
تفريحات مورد علاقه كودك نيز مي‌تواند به عنوان پاداش استفاده شود. در اين مورد بايد تفريحاتي كه براي كودك لذت محسوب مي‌شود مد نظر قرار بگيرد نه چيزهايي كه والدين فكر مي‌كنند لذت بخش است. براي مثال؛ پارك بردن، بازي مورد علاقه و يا خوردن يك بستني مي‌توانند به عنوان تشويق كودك استفاده شوند.
تشويق كودكان با نظام تنبيه و پاداش ژتوني يا جدول ستاره
تشويق‌هاي بي جا يكي از اشتباهات تربيتي والدين است كه آثار آن در سال‌هاي بعدي مشخص مي‌شود. براي اجتناب از اين اشتباهات روش‌هاي صحيح تربيتي را به كار گيريد. يكي از اين روش‌ها سيستم پاداش ژتوني است. در اين سيستم هدف آموزش قانون مداري، هدفمندي، صبر و تعهد به كودك است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اشتباهات تربيتي والدين كليك كنيد.
نحوه اجراي كار جدول ستاره
روي يك تخته، جدولي تشكيل داده و با ستاره (مي‌توانيد از برچسب استفاده كنيد يا روي تخته يك ستاره يكشيد) به كارهاي خوب، كودك را تشويق كنيد. كارهاي خوب معمولا رفتار صحيح و تكاليفي است كه لازم است انجام دهد. هر رفتار درست مي‌تواند با يك ستاره پاداش داده شود. سپس براي استفاده از اين ستاره‌ها يا ژتون‌ها چهارچوبي مشخص شود. به عنوان مثال با او قرارداد ببنديد كه هر 3 ستاره يك پارك جايزه دارد. هر 5 ستاره بازي با رايانه و هر 10 ستاره يك اسباب بازي. طبيعي است كه كودك با رفتار اشتباه، ستاره از دست مي‌دهد.
بنابراين طي اين فرايند كودك تعهد به وظايف، قانونمندي، مديريت منابع و رفتار سالم را آموزش مي‌بيند. باز هم ذكر اين نكته لازم است كه در تمام اين مسير، هيچگونه استثنا يا بخششي براي كودك قائل نشويد و كاملا قاطعانه رفتار كنيد. از اين ابزار به عنوان تهديد استفاده نكنيد. براي هر بار كسب يا از دست دادن ستاره، دلايل آن را به كودك توضيح دهيد. او نبايد حس كند كه به او ظلم شده و حق او پايمال شده است.
در تمام مراحل، پاداش‌هاي احساسي و كلامي نيز فراموش نشود تا كودك حس نكند والدين او صرفا قانون گذار و او يك برده يا ربات است. مشاوره كودك به شما كمك مي‌كند تا روش‌هاي مناسبي را براي تربيت فرزندتان به كار ببريد.
نكات قابل تامل در روش‌هاي اجراي تشويق كودكان
دوران كودكي بهترين زمان براي آموزش مهارت‌هاي زندگي به كودكان و اصول اخلاقي است، هر چه در اين دوره از تربيت كودك غفلت شود، در آينده ضربه‌هاي محكم تري به او، خانواده و جامعه وارد خواهد شد. از طرفي براي اجرا و موثر بودن روش‌هاي پاداش دهي رعايت چند نكته ضروري است، كه شامل موارد زير مي‌باشد:
_ فاصله زماني بين پاداش با رفتار مناسب بلافاصله و در كمترين زمان باشد.
_ تنها رفتارهاي مثبت تشويق شود، اگر كودك خطايي انجام دهد و باز هم پاداش دريافت كند نتيجه معكوس خواهد شد. گاهي والدين ناخواسته رفتار نامطلوبي را تقويت مي‌كنند. بهتر است واكنش‌هاي خود را بيشتر مورد توجه قرار دهيد.
_ پايبندي والدين بر سيستم پاداش دهي تاثير اين روش‌ها را بيشتر خواهد كرد. معمولا والدين با رعايت نكردن نكات كليدي در روش پاداش دهي شكست مي‌خورند.
_ فراموش نكنيد نيازهاي كودك مانند محبت، تغذيه و حس امنيت هميشه بايد برآورده شوند. مشروط كردن تمام نيازهاي كودك او را با يك نا امني مواجه خواهد كرد. بهتر است براي اجراي اين روش‌ها از مشاوره روانشناسي بهره ببريد.
سه اصل مهم براي اثر گذاري بيشتر سيستم پاداش‌دهي
براي تأثير گذاري بيشتر در انجام روش‌هاي تشويق كودكان لازم است سه اصل مهم را هرگز فراموش نكنيد و آن‌ها را به كار بگيريد. در ادامه آن‌ها را توضيح داده‌ايم:
نكته اول، تفاهم والدين در تربيت فرزند
براي رسيدن به يك نتيجه مطلوب در مورد تربيت كودكان بهتر است والدين به يك وجه اشتراك در مورد روش فرزندپروري رسيده باشند. عدم تفاهم والدين در مورد موضوعي و بيان آن در مقابل كودك به نظام تربيتي كودك صدمه مي‌زند. در واقع اين عدم تفاهم به كودك پيامي متضاد درباره رفتار خوب يا بد مي‌رساند. در نتيجه با يك سردرگمي رو به رو مي‌شود. والدين بايد با يكديگر همسو بوده و كلام و رفتارشان مكمل يكديگر باشد تا كودك با تعارض روبه رو نشود.
نكته دوم، تعهد به سيستم پاداش دهي
براي آن كه رفتار مثبتي در كودك نهادينه شود والدين بايد هميشه به سيستم پاداش دهي متعهد باشند. به اين معنا كه والدين هيچوقت اجازه ندارند سيستمي و رفتاري را كه به كودك آموزش داده‌اند را نقض كنند. هيچ گذشتي يا استثنايي نبايد قائل شد.
نكته سوم، بيان چرايي به كودك
بيان چرايي و نحوه سيستم پاداش دهي به كودك، مهم‌ترين عامل براي موفقيت در يك يسيتم پاداش دهي است. كاملا بايد به كودك توضيح دهيد كه جدول ستاره‌ها چيست و طبق چه دستور العملي اجرا مي‌شود. بدون اجازه يا هماهنگي كودك كاري نكنيد، اما طبيعتا قاطعيت و تصميم نهايي با والدين است.
براي تقويت رفتارهاي مطلوب در كودك چه كار ديگري مي‌توان انجام داد؟
قانون گذاري يكي از روش‌هايي است كه مي‌توانيد براي ايجاد رفتار مطلوب در كودك به كار بگيريد. ليستي را قوانين مهم را تهيه كنيد و آن‌ها را براي كودك خود توضيح دهيد. براي اين كه رفتارهاي مطلوب را در كودك خود ايجاد كنيد لازم است در ابتدا شخصيت او را بشناسيد و بپذيريد. مثلا اين كه كودكتان پر حرف يا خجالتي است. مي‌توان اين گونه خصوصيات را ارتقا داد اما نمي‌توان به صورت كامل آن‌ها را در كودك حذف كرد. زماني كه رفتار بدي را از خود بروز مي‌دهد سعي كنيد با صحبت كردن مسائل را براي او توضيح دهيد و از برچسب زدن به كودك پرهيز كنيد. هرگز به او نگوييد «خيلي پسر بدي هستي». لازم است قوانين را براي كودك شفاف‌سازي كنيد و در مواقعي انعطاف‌پذيري داشته‌باشيد. به او حق انتخاب دهيد و نظرش را در مورد مسائل گوناگون جويا شويد.
براي دريافت مشاوره در زمينه نحوه تشويق كودكان و اصلاح رفتار مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع : انواع روش هاي مناسب براي تشويق كودكان