چاقي و سلامت روان چه ارتباطي با يكديگر دارند؟ چاقي و اضافه وزن علاوه بر خطرات جسماني كه براي فرد ايجاد مي‌كنند، بر سلامت روان نيز تاثير مي‌گذارند. داشتن وزن مناسب امروزه براي بسياري از افراد به نوعي چالش تبديل شده‌است. اين چالش دغدغه‌ي افراد را براي رسيدن به اندامي زيبا و كاهش اضافه وزن دو چندان كرده‌است. در مورد تاثير چاقي و اضافه وزن بر سلامت جسمي اطلاعات زيادي در دسترس است. همان طور كه مي‌دانيد اضافه وزن مي‌تواند بر بيماري‌هاي قلبي، كبد، ديابت، فشار خون بالا و... تأثيرگذار باشد. اما موضوع مهم‌تر اين است كه چاقي علاوه بر سلامت جسماني بر خلق خو و سبك زندگي افراد نيز تأثير مي‌گذارد و اين اثر مي‌تواند دو جانبه باشد. در ادامه اين مقاله به ارتباط چاقي و سلامت روان مي‌پردازيم. پيش از آن پيشنهاد مي‌كنيم مقاله تاثير چاقي بر سلامت روان را مطالعه كنيد.
منبع : تاثير چاقي بر سلامت روان
چه چيزهايي باعث چاق شدن مي‌شوند؟
1. ژنتيك
بخش مهم و انكار نشدني در چاقي، وراثت است. اين طور نيست كه چاق شدن و اضافه وزن امري پيش بيني شده باشد، اما به طور كل فرزنداني كه والدين چاقي دارند بيشتر در معرض اضافه وزن قرار مي‌گيرند. هر چيز خوراكي كه مصرف مي‌كنيد بر عملكرد ژن‌ها تأثير مي‌گذارد.
2. اعتياد به غذا خوردن
اغلب غذاهاي شيرين شده با قند، مواد غذايي بي‌خاصيت و پر از چربي سيستم پاداش‌دهي مغز را تحريك مي‌كند؛ مركز پاداش دهي مغز، اين مواد خوراكي را با مواد مخدري مانند الكل و نيكوتين مقايسه مي‌كند و به نوعي منجر به اعتياد غذايي مي‌شود. برخي افراد در مقابل اين غذاها كنترل خود را از دست مي‌دهند و همانند يك معتاد گرايش زيادي به مصرف آن‌ها دارد. اعتياد يك مشكل رفتاري پيچيده است كه اغلب از روان نشأت مي‌گيرد و غلبه بر آن نياز به روان درماني دارد.
3. در دسترس بودن غذاهاي بي‌خاصيت
در دسترس بودن غذاهاي بي خاصيت يكي ديگر از عوامل افزايش سايز و افزايش بي‌رويه وزن در افراد است. امروزه انواع و اقسام مواد خوراكي به خصوص غذاهاي بي‌ارزش در دسترس هستند و فروشگاه‌ها مواد غذايي فراوري شده همچون نوشابه، سوسيس و كالباس را دقيقا در معرض ديد خريداران قرار مي‌دهند. مصرف زياد فست فودها و غذاهاي فرآوري شده افراد را در معرض چاق شدن قرار مي‌دهد و علاوه بر آن باعث ايجاد اعتياد غذايي مي‌شود.
4. قند
قند يكي از چاق كننده‌ترين مواد غذايي اضافه شده در برنامه غذايي زندگي مدرن است. مصرف قند كنترل نشده و اضافي بر عملكرد بيوشيميايي و هورمون‌هاي بدن تأثيرات مخربي مي‌گذارد و به ميزان زيادي منجر به چاقي و اضافه وزن مي‌شود. قند حاوي گلوكز و ميزان زيادي فروكتوز است. فروكتوز مانند گلوكز منجر به سيري نمي‌شود و تنها ذخاير انرژي در بدن را افزايش مي‌دهد. همين موضوع باعث اضافه وزن و چاقي مي‌شود.
5. انسولين
انسولين از جمله هورمون‌هايي كه تأثير عمده‌اي بر متابوليسم بدن مي‌گذارد. انسولين سلول‌هاي كبد را وادار مي‌سازد تا قند خون را به صورت گليكوژن ذخيره كنند. تجمع بيش از حد گليكوژن در سلول‌هاي ماهيچه‌اي انرژي را افزايش مي‌دهد. علاوه بر اين انسولين كاركرد بافت‌هاي چربي را مختل مي‌كند و مانع از سوخت چربي مي‌شود. در مجموع انسولين متابوليسم بدن را كنترل مي‌كند و بايد در حالت تعادل نگه داشته‌شود. مثلا مصرف كربوهيدرات‌ها انسولين خون را افزايش مي‌دهد، موجب برهم زدن تعادل آن در خون مي‌شود و در نهايت از دست رفتن كالري و كاهش وزن را به بار مي‌آورد. بنابراين مصرف مواد غذايي حاوي كربوهيدارت يكي از روش‌هاي كاهش وزن محسوب مي‌شود.
6. مصرف برخي داروها
مصرف برخي از داروها همچون داروهايي كه براي درمان ديابت مورد استفاده قرار مي‌گيرند، داروهاي ضد افسردگي و داروهاي ضد روان پريشي باعث چاقي و اضافه وزن مي‌شوند. اين داروها مغز را دچار اشتباه مي‌كنند و باعث تجمع چربي در نواحي مختلف بدن مي‌شوند.
مشكلات و پيامدهاي اضافه وزن
افزايش وزن احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي عروقي، ديابت، اختلالات اسكلتي عضلاني، آرتروز، سرطان تخمدان، سينه، پروستات، كيسه صفرا، كليه و سرطان روده را افزايش مي‌دهد. اضافه وزن در دوران كودكي با احتمال چاقي بيش از حد در بزرگسالي، مرگ زودرس، ناتواني در بزرگسالي، دشواري در تنفس، فشار خون بالا و افزايش خطر شكستگي همراه است. علاوه بر اين چاقي مشكلات روحي رواني بسياري را براي افراد به وجود مي‌آورد كه در ادامه به صورت مفصل در مورد آن‌ها صحبت كرده‌ايم.
ارتباط چاقي و اعتماد به نفس
مطالعات جديد نشان داده است نوجوانان داراي اضافه وزن نسبت به همسالان داراي وزن نرمال از حرمت نفس پايين‌تري برخوردارند. اين تفاوت به خصوص در حدود 13-14 سالگي كه زمان حساسي در تحول حرمت نفس است، بيشتر مي‌شود. تمسخر، طعنه زدن و سرزنش و بدرفتاري كودكان ديگر مي‌تواند در اعتماد به نفس پايين و ايجاد مشكلات ديگر روانشناختي دخيل باشد. پيشنهاد مي‌كنيم براي كسب اطلاعات بيشتر مقاله اعتماد به نفس را مطالعه كنيد.
بر اساس پژوهش‌ها اعتماد نفس پايين در اين كودكان مي‌تواند باعث ميزان بالاي غمگيني، احساس تنهايي و عصبي بودن شود. همچنين احتمال گرايش آن‌ها به رفتارهاي پرخطر مثل اعتياد به الكل بيشتر مي‌شود. براي كسب اطلاعات در زمينه الكل كليك كنيد.
اين كودكان با احتمال بيشتري از جمع دوستان و خانواده كناره گيري مي‌كنند. به طور كلي خيلي از افراد داراي اضافه وزن به دليل برآورده نشدن انتظاراتشان، خودپنداره ضعيف‌تري از خود پرورش مي‌دهند. همچنين ممكن است ارزيابي منفي‌تري از ظاهر خود داشته باشد. اين ارزيابي منفي مي‌تواند بر ساير جنبه‌هاي زندگي به خصوص برقراري روابط آن‌ها اثرگذار باشد و يا آن‌ها را به سمت مصرف سيگار بكشاند. براي كسب اطلاعات در زمينه مصرف سيگار كليك كنيد.
ارتباط چاقي با افسردگي
تاثير چاقي بر سلامت روان وچاقي و افسردگي عموما ارتباط دوسويه دارند. داشتن اضافه وزن مي‌تواند در بروز مشكلات خلقي و افسردگي تأثيرگذار باشد. همچنين چاقي مي‌تواند از پيامدهاي افسردگي باشد. اين ارتباط دوسويه را در ادامه بررسي كرده‌ايم. مطالعه مقاله افسردگي افسردگي در اين زمينه مي‌تواند مفيد باشد.
چاقي منجر به افسردگي
چاقي مي‌تواند با مسائل عاطفي مثل غمگيني و افسردگي مرتبط باشد. مطالعات نشان داده است افراد چاق 25 درصد بيشتر در معرض اختلالات خلقي مثل افسردگي اساسي قرار مي‌گيرند. چاقي و اضافه وزن مي‌تواند باعث ايجاد تصوير منفي از خويشتن، حرمت نفس پايين‌تر و ارتباط كمتر با ديگران شود. همه اين عوامل در ايجاد افسردگي دخيل‌اند. افراد دچار چاقي خيلي اوقات خود را طرد شده و دچار تبعيض مي‌يابند. به علاوه اضافه وزن مي‌تواند باعث بروز دردهاي مفاصل و بيماري‌هاي جدي مثل ديابت و فشار خون شود. اين بيماري‌ها فرد را خانه نشين كرده و از انجام فعاليت‌هاي مورد علاقه دور كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد افسردگي اساسي كليك كنيد.
افسردگي منجر به چاقي
همانطور كه چاقي مي‌تواند منجر به افسردگي شود، افسردگي هم تا حد زيادي مي‌تواند در بروز اضافه وزن مؤثر باشد. بر اساس پژوهشي نوجوانان داراي علائم افسردگي، به احتمال بيشتري در سال بعد دچار اضافه وزن مي‌شدند. همچنين بر اساس اين پژوهش نوجوانان افسرده در مرز اضافه وزن در سال بعد چاقي چشمگيري نشان دادند. توصيه مي‌كنيم مقاله علائم افسردگي را مطالعه كنيد.
افراد افسرده به احتمال زيادي براي فرار از رنج‌هاي عاطفي به خوردن روي مي‌آورند. خيلي اوقات نسبت به تناسب اندام و رعايت رژيم‌هاي غذايي مناسب بي‌اهميت و بي‌انگيزه مي‌شوند. اين افراد معمولا كمتر ورزش مي‌كنند و سبك زندگي غيرفعالي دارند. معمولا اختلالات افسردگي با تغييرات ناگهاني در وزن همراه است. همچنين بر اساس مطالعات در افسردگي ميزان سروتونين خون كاهش مي‌يابد. به همين دليل اين گروه افراد گرايش بيشتري دارند با خوردن بيشتر كمبود سروتونين را جبران كنند و ناخودآگاه به خوددرماني بپردازند.
عوامل خطر مشترك افسردگي و چاقي
خيلي از عوامل خطر در چاقي و افسردگي مشترك است. تعلق داشتن به طبقه اجتماعي-اقتصادي پايين، عدم درگير شدن در فعاليت‌هاي فيزيكي، بيكاري و تغذيه نامناسب خطر بروز هر دو مشكل را افزايش مي‌دهد.
ارتباط اضطراب با چاقي
چاقي مي‌تواند با اضطراب و مشكلات اضطرابي ارتباط زيادي داشته باشد. بر اساس مطالعات انجام شده، اضافه وزن افراد با افزايش اضطراب و مصرف مواد مخدر ارتباط دارد. در اين مطالعه اختلال اضطراب فراگير و اختلالات وحشتزدگي در ميان افراد داراي اضافه وزن شايع‌تر از گروه افراد داراي وزن طبيعي بود. براي شناخت اختلال اضطراب فراگير كليك كنيد.
بر اساس پژوهشي افراد مضطرب داراي اضافه وزن، به دليل افزايش خطر مشكلات جسمي مثل مشكلات متابوليك، ديابت، مشكلات قلبي، اضطراب و استرس بيشتري را تجربه مي‌كنند. همچنين چاقي به دليل افزايش بازخوردها يا ارزيابي‌هاي اجتماعي مي‌تواند احتمال اضطراب و نگراني در مورد قضاوت‌هاي اجتماعي را بيشتر كند. اين مسئله زمينه ايجاد مشكلاتي مثل اضطراب اجتماعي و وحشتزدگي را در افراد به خصوص نوجوانان افزايش مي‌دهد. براي كسب اطلاعات در زمينه اضطراب اجتماعي كليك كنيد.
همچنين اضافه وزن مي‌تواند تحت تأثير فشارهاي عصبي و آسيب‌هاي تجربه شده قرار گيرد. بر اساس پژوهشي در سال 2014 افرادي كه در كودكي مورد آزار و اذيت جسمي و جنسي بوده‌اند در بزرگسالي بيشتر در معرض چاقي قرار گرفته‌اند. براي كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه مقاله كودك آزاري را مطالعه كنيد.
ارتباط اختلالات خوردن با چاقي
جالب است بدانيد اختلالات تغذيه تنها منجر به كمبود وزن در افراد نمي‌شود. در پرخوري عصبي فرد به دليل تجربه تنش عصبي شديد، اجبار زيادي را براي خوردن مقادير زياد غذا حس مي‌كند. در ادامه معمولا اين افراد به دليل اضطراب و احساس گناه به جبران‌هاي افراطي مانند ورزش بيش از حد يا بالا آوردن مي‌پردازند. خيلي اوقات اين جبران‌ها از اضافه وزن جلوگيري مي‌كند. اما در نهايت اغلب پرخوري عصبي در افراد باعث اضافه وزن و مشكلات جسمي مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه پرخوري عصبي كليك كنيد.
چاقي و سلامت روان | تاثير اجتماع و فرهنگ
فرهنگ غالب جوامع در سال‌هاي اخير بيش از پيش به سمت ايده آل سازي اندام‌هاي لاغر و تشويق به داشتن وزن كم در افراد رفته است. اثر رسانه‌ها و تبليغات را نمي‌توان دست كم گرفت. رسانه‌ها، فيلم‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي به طور روزافزوني لاغري و وزن كم را الگوسازي مي‌كنند و چاق بودن را به صورت نوعي نقص در نظر مي‌گيرند. به اين ترتيب تا حدي چاق بودن در جامعه پذيرفته نمي‌شود و افراد داراي اضافه وزن در مقايسه مستمر خود با الگوهاي اجتماعي، احساس كمبود و ناكامي مي‌كنند.
اين مسئله مي‌تواند بر خودپنداره، اعتماد به نفس و خلق كلي آن‌ها تاثير منفي زيادي بگذارد. البته ميزان تأثير پذيري در افراد بر اساس نوع شخصيت و سلامت روان آن‌ها متفاوت است. همچنين به دليل ايده آل سازي اندام لاغر در خيلي جوامع و ارزش دادن بر اساس ظاهر افراد، افراد چاق بيشتر مورد ارزيابي‌هاي منفي، بازخوردها و اظهار نظر ديگران و گاهي ناديده گرفتن در اجتماع قرار مي‌گيرند. مشاوره تلفني فردي به شما كمك مي‌كند ضمن كاهش افسردگي و اضطراب ناشي از چاقي انگيزه‌ي لازم براي كاهش وزن و رسيدن به اندامي ايده‌آل را كسب نماييد.
توصيه‌هايي براي پيشگيري از چاقي و كاهش وزن
اضافه وزن مانند بيماري‌هاي مربوط به آن قابل پيشگيري است. انتخاب سبك زندگي سالم و حمايت و آگاه‌سازي صحيح جوامع در پيشگيري و كاهش چاقي نقش مهمي ايفا مي‌كند. محدود كردن مصرف غذاهاي پر چرب، مواد قندي و نمك يكي از راه‌هاي كاهش وزن است. رعايت اين مورد به خصوص در غذاي كودكان و نوجوانان اهميت زيادي دارد. بهتر است مصرف ميوه و سبزيجات را افزايش دهيد و فعاليت‌هاي فيزيكي و تحرك را قطع نكنيد. افرادي كه شغل‌هاي پشت ميزي دارند بيشتر دچار افزايش وزن مي‌شوند. بنابراين بهتر است روزانه مدتي را براي پياده‌روي و تحرك اختصاص دهيد. علاوه بر اين‌ها اراده و انگيزه‌ي افراد در كاهش وزن امري انكار ناپذير است. بهتر است ابتدا اين اراده را در خود تقويت كنيد و اعتماد به نفستان را افزايش دهيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه چاقي و سلامت روان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع : تاثير چاقي بر سلامت روان