طرحواره درماني يا اسكيما تراپي توسط روانشناسي به نام يونگ با هدف درمان اختلالات شخصيت پايه ريزي شد. در واقع طرحواره درماني پاسخي براي خلاءهاي رويكرد شناختي يا شناختي رفتاري بود. طرحواره درماني ناخودآگاه، آگاهي، هيجان، شناخت و آموزش را ملاك قرار ميدهد، به علاوه بينش و بصيرت را نيز ارزيابي ميكند. طرحواره درماني از اين حيث كه از روشها و مفاهيم رويكردهاي ديگر هم استفاده ميكند، ساختاري بينابين دارد. امروزه از اين درمان براي اختلالات اضطرابي، اختلالات شخصيت، خلقي، ترك اعتياد، مشكلات ازدواج و مشاوره پيش از ازدواج بهره ميبرند. براي كسب اطلاعات در زمينه اختلالات شخصيت و اختلالات اضطرابي كليك كنيد.
منبع : طرحواره درماني | طرحواره و طرحواره درماني چيست؟
نظريه رشدي طرحواره درماني درباره پنج نياز اصلي
طرحواره درماني 5 نياز اصلي هيجاني را مطرح ميكند كه ويژگي بارز آنها همگاني بودن آنهاست. ايجاد طرحواره را مرتبط به چگونگي ارضا اين نيازها ميدانند.
1. دلبستگي ايمن: اين نياز مرتبط به ايجاد حس امنيت در رابطه كيفي با مراقبان اوليه است و در روانشناسي كاربرد زيادي دارد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روانشناسي كليك كنيد.
2. خودگرداني، كفايت، هويت: اين نياز مرتبط به استقلال طلبي و فرديت خواهي و رشد اعتماد به نفس است.
3. آزادي در بيان سالم نيازها و هيجانها: مرتبط به بيان آزادانه هيجانات و احساسات ميشود.
4. خويشتن داري و محدوديتهاي واقع بينانه: با نياز به مهار خويشتن و سازگاري مرتبط است.
5. خودانگيختگي و تفريح: مبتني بر نياز به پذيرش نامشروط است.
طرحواره چيست؟
طرحواره يك ساختار هيجاني منفي، پايدار، ناهوشيار و پويا است كه به دليل ناكامي در ارضاء از دوران كودكي در فرد شكل ميگيرد. ناكامي در ارضاء نيازها با افراط يا تفريط در پاسخ به نيازها، الگوبرداري از محيط و پشت سر گذاشتن تجارب ناراحت كننده اوليه ايجاد ميشود. هر فردي با يك خلق و خوي خاص به دنيا ميآيد، اين خلق اوليه در كنار تجربههاي ناكام كننده باعث شكل گيري طرحواره ميشود. بررسي طرحوارههاي فردي در روشهاي روان درماني و طرحواره درماني كاربرد زيادي دارد؛ به واسطهي آنها ميتوان منشأ باورها و افكار فرد را جستجو كرد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روان درماني كليك كنيد.
ويژگيهاي طرحوارهها و طرحواره درماني
طراحوارهها روشهايي براي پردازش اطلاعات هستند كه گاه بر اساس واقعيت و گاه بر اساس تجارب گذشته در مغز انسان شكل ميگيرند. عوامل زيادي هستند كه در شكلگيري طرحوارهها در افراد نقش دارند؛ در ادامه برخي از حصوصيات طرحوارهها را نام بردهايم:
_طرحوارهها به گونهاي شكل ميگيرند كه با تمام يا بخشي از ارزشها و باورهاي فرد منطبق باشند.
_ طرحواره درماني به تناسب اين كه افراد ارزشهاي خود را تا چه مدت نگهداري كردهباشند متفاوت ميباشد.
_ طرحوارهها رفتارهاي فرد را نيز در بر ميگيرند و بر آنها تأثير ميگذارند اين گونه مشخص ميشود كه افراد چقدر بر اساس باورهاي خود عمل ميكنند.
_ در طرحواره درماني به طرحوارههايي توجه ميشود كه در دوران كودكي و در محيط خانواده شكل گرفتهاند. اين طرحوارهها ميتوانند نتيجه ارتباط با والدين و شرايط محيطي در دوران كودكي باشند.
_ در طرحواره درماني تلاش ميشود تا با استفاده از تكنيكها و روشهاي مختلف شناختي رفتاري فرد طراحوارههاي ناسازگارنه خود را فراموش كند.
انواع طرحواره
هر طرحواره نسبت به ناكامي در هر يك از 5 نياز اوليه و حوزه طرحواره انواعي را شامل ميشود. در ادامه هر كدام از آنها را نام ميبريم.
انواع طرحواره حوزه طرد و بريدگي
رهاشدگي و بي ثباتي
بي اعتمادي و بدرفتاري
محروميت هيجاني
نقص و شرم
انزواي اجتماعي
انواع طرحواره و طرحواره درماني حوزه خودگرداني مختل شده
احساس وابستگي و بي كفايتي
آسيب پذيري به ضرر و بيماري
خود تحول نيافته يا گرفتار
احساس شكست
انواع طرحواره حوزه خويشتن داري و خود انضباطي ناكافي
احساس استحقاق و بزرگ منشي
خويشتن داري و خودانضباطي ناكافي
انواع طرحواره حوزه ديگر جهت مندي
اطاعت
ايثار
پذيرش جويي و جلب توجه
انواع طرحواره مرتبط به حوزه خودانگيختگي ناكافي
منفي گرايي و بدبيني
بازداري هيجاني
معيارهاي سرسختانه، عيب جويي افراطي
تنبيه
طرحواره درماني چگونه به درمان اختلالات كمك ميكند؟
طرحواره درماني بر شواهد موجود مبتني است و هدف از آن تأثير عمقي بر تمام ابعاد شخصيتي است. اين روش در درمان اختلالات مزمن كاربرد بسياري دارد. در اولين مرحله درمانگر تلاش ميكند تا الگوهاي رفتاري فرد را شناسايي كند؛ پس از آن به دنبال حل مشكل و يافتن روش درمان ميرود. در اين روش به چالشهاي پيش رو پاسخ داده ميشود. در مرحله آخر نقاط قوت فرد شناسايي شده و آنها را در مسير درستي هدايت ميكنند. در طرحواري درماني به فرد كمك ميشود تا تصميمگيريهاي خود را بر اساس واقعيت انجام دهد نه بر اساس طرح و نقشهاي كه به اشتباه و بر مبناي تجارب و هيجانات تلخ گذشته در ذهن خود پرورانده.
چه وقت يك طرحواره برانگيخته ميشود؟
در حالت عادي طرحواره پنهان است؛ موقعيتها، رويدادها، موضوعات ذهني يا محركهاي عيني ميتوانند هر كدام از طرحوارههاي ذهن را برانگيزانند. پردازشهاي منفي كه به دنبال تحريك شدن طرحواره در سيستم رواني فرد فعال ميشود ذهنيت طرحوارهاي را ايجاد ميكند. يكي از راههاي شناخت ذهنيت طرحواره دقت به موقعيتهايي است كه آن طرحواره را آشكار ميكند.
انواع ذهنيتهاي طرحوارهاي مورد بررسي در طرحواره درماني
- ذهنيتهاي كودكانه
- ذهنيتهاي همسو با سبك مقابله اي
- ذهنيتهاي والدانه
- ذهنيتهاي بالغانه
سبكهاي مقابله اي در طرحواره درماني
طرحواره درماني معتقد است زماني كه ذهنيت طرحوارهاي فعال ميشود، سه سبك مقابلهاي اجتناب، تسليم و جبران افراطي در فرد شكل ميگيرد. معمولا در افراد مختلف يكي از سبكهاي مقابلهاي بر اساس نوع خلق و خو و الگوهاي يادگيري از باقي سبكها غالبتر ميشود. سبك مقابلهاي الگويي كلي از واكنش فرد است؛ در حالي كه پاسخ مقابلهاي، رفتاري است كه در مقابل سبك مقابلهاي اتخاذ ميشود.
فرايند درمان طرحواره درماني
طرحواره درمانگران فرايند درمان را به صورت زير پيش ميبرند:
- كشف و شناسايي مدل طرحواره اي مراجع
- شناسايي و فهرست نمودن طرحواره برانگيزانهاي مراجع
- شناسايي ذهنيتهاي طرحواره اي غالب
- مشخص نمودن سبك مقابله اي
- كشف مدل طرحواره بر اساس پرسشنامه مربوطه
- بررسي خلق و خوي اوليه و تجارب منفي اوليه
- و در مراحل بعد بالابردن بينش مراجع نسبت به طرحواره هايش
طرحواره درماني هيجاني
هيجانات بخش بسيار مهمي از زندگي انسان محسوب ميشوند و بر تصميمگيريهاي او تأثير ميگذارند. اين هيجانات گاه غير قابل كنترل ميشوند و اختلالاتي را با خود به همراه ميآورند. ابعاد طرحواره درماني هيجاني با اختلالاتي همچون افسردگي و اضطراب ارتباط نزديك دارند و ميتوانند آنها را كنترل و تنظيم كنند. براي اطلاع از روشهاي درمان اضطراب كليك كنيد.
طرحواره درماني هيجاني مجموعهاي از ساختارهاي رواني و روانشناختي را شامل ميشود كه بر شخصيت فرد را اصلاح ميكنند و بر آن تأثير ميگذارند. طرحواره درماني هيجاني در اين راه از روشهاي درمان شناختي رفتاري نيز كمك ميگيرد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه درمان شناختي رفتاري كليك كنيد.
همزمان با فعال شدن هيجانات، افراد تفاسير خاصي از آنها را در ذهن خود ايجاد ميكنند و به دنبال آن راهبردهايي را براي كنار آمدن با آن هيجانات به كار ميبرند كه همسان با همان تفاسير هستند. يكي از مسائلي كه در طرحواره درماني هيجاني مورد بررسي قرار ميگيرد اين است كه افراد هيجانات ديگران را چگونه تفسير ميكنند و چه واكنشي در مقابل آنها نشان ميدهند. طرحواره درماني هيجاني به دنبال آن است تا شيوهها و سبكها مضري كه به دنبال هيجانات ايجاد ميشوند را در افراد درمان كند.
خلاصه و نتيجه گيري
- نظريه رشدي طرحواره درماني 5 نياز اصلي را براي بشر عنوان ميكند.
- طرحواره در حقيقت يك ساختار عميق عاطفي، شناختي و انگيزشي است كه در اثر عدم پاسخ دهي مناسب به نيازهاي هيجاني اوليه حاصل ميشود.
- همه انسانها طرحواره دارند تفاوت آن به شدت و نوع ناكامي آن نياز بر ميگردد.
- اگر طرحوارهاي در اثر رويارويي با طرحواره برانگيزانها فعال شود قدرت واقع بيني از فرد گرفته ميشود.
- طرحواره متعادل منبع رشد است و عدم تعادل طرحواره منبع آسيب رواني
- سه سبك مقابلهاي اجتناب، جبران افراطي و تسليم در واكنش به ذهنيتهاي طرحوارهاي اتخاذ ميشود.
- بالا بردن بينش و كشف و شناسايي مدل طرحواره هدف اسكيما تراپي است.
براي دريافت مشاوره در زمينه انواع درمان هاي رواني مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع : طرحواره درماني | طرحواره و طرحواره درماني چيست؟