بازتاب نوزدان عكس العملي است كه آن ها در چند هفته اول بعد از تولد انجام مي‌دهند؛ اين بازتاب‌ها به رشد جسمي و فكري نوزاد كمك مي‌كنند و جزئي از فرآيند طبيعي رشد او محسوب مي‌شوند. بازتاب نوزدان انواع مختلفي دارد كه از جمله مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به بازتاب مكيدن، بازتاب چنگ زدن، بازتاب پلك زدن، بازتاب گونه و... اشاره كرد. اطلاع از بازتاب‌ها به والدين كمك مي‌كند تا بتوانند از مشكلات جسمي و ذهني كودك آگاه شوند و در صورت وجود مشكل براي درمان به موقع اقدام نمايند. در اين مقاله انواع بازتاب‌هاي نوزادان به طور كامل توضيح داده شده است.
منبع: بازتاب نوزادان | رفلاكس نوزاد | انواع بازتاب ها در نوزادان
بازتاب نوزادان
بشر از همان ابتدا توانمندي‌هاي زيادي براي زنده ماندن و برقراري رابطه با ديگران داشته است و به همين خاطر از بازتاب‌ها استفاده مي‌كند. نوزاد انسان ناتوان است و براي ادامه‌ي زندگي خود از بازتاب‌ها استفاده مي‌كند. بازتاب، پاسخ رفتاري ذاتي به محرك‌هاي خاص محيطي است. نوزاد در ماه اول تولد، به عنوان يك موجود بازتابي حساب مي‌شود؛ زيرا اكثر حركاتش از نوع بازتابي يا رفلكسي است. پس از رشد سيستم عصبي، برخي از حركات بازتابي از بين مي‌رود و بعضي ديگر تا پايان عمر باقي مي‌ماند و ارادي مي‌شوند. به طور كلي، اغلب بازتاب‌هاي نوزادان در ۶ ماه اول خاتمه مي‌يابند. پژوهشگران معتقدند علت آن اين است كه با رشد قشر مخ، كنترل ارادي بر رفتار به تدريج افزايش مي‌يابد.
اهميت اطلاع از بازتاب نوزادان
بازتاب نوزدان از روز تولد نوزاد شروع مي‌شود و تا ۶ ماه بعد از تولد ادامه خواهد داشت. بازتاب در نوزادان متفاوت است و براي برخي از آنان ديرتر شروع مي‌شود. اگر بازتاب‌هاي نوزاد زودتر از زمان مقرر ناپديد شوند اشكالي ندارد اما باقي ماندن آن‌ها امكان دارد نشان دهنده آسيب مغزي باشد. مشاوره كودك به والدين كمك مي‌كند تا از علل رفتارها و بازتاب‌هاي كودك خود مطلع شوند و در صورت وجود مشكلات جسماني و ذهني جهت درمان و بهبود آن‌ها اقدامات مناسب را هر چه سريعتر به كار بگيرند. به طور كلي علائم آسيب‌هاي بازتاب شامل موارد زير است:
1. عدم وجود رفلكس در نوزادان
2. ناپديد نشدن بازتاب پس از چند ماه
3. پديد آمدن مجدد بازتاب در سنين بالاتر
انواع بازتاب هاي نوزادان
از جمله انواع بازتاب نوزدان مي‌توان به موراد زير اشاره داشت:
1. بازتاب مكيدن
اگر انگشت خود يا چيزي را به سمت دهان نوزاد ببريد دهان خود را باز مي‌كند و انگشت شما را مي‌مكد. بازتاب مكيدن در نوزاد اغلب بعد از 4 ماهگي از بين مي‌رود و ممكن است بعد از آن مكيدن در نوزاد به صورت ارادي باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب مكيدن نوزاد كليك كنيد.
2. بازتاب گردن نوزادان
اگر سر نوزاد را به يك سمت برگرداني دست و پاي موافق هم به همان سمت مي‌روند كه اين بازتاب حدود 4 تا 6 هفته اول شكل مي‌گيرد. اين بازتاب در نوزاد نشانه‌ي مهمي از رشد سيستم عصبي و عملكرد كودك است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب گردن نوزاد كليك كنيد.
3. بازتاب بابينسكي
اگر كف پاي نوزاد را تحريك كنيد يا قلقلك دهيد انگشتانش به سمت بالا مي‌رود و باز مي‌شود. اين بازتاب نوزدان ممكن است تا دو سالگي ادامه داشته‌باشد اما بازگشت آن مي‌تواند نشانه‌اي از وجود مشكل باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بابينسكي نوزاد كليك كنيد.
4. بازتاب پلك زدن نوزادان
اگر نور به سمت نوزاد بتابد يا شيئي به سمتش بيايد نوزاد پلك مي‌زند. اين بازتاب واكنشي غير ارادي به محرك‌هاي بيروني است. اين بازتاب چشم نوزاد را مرطوب نگه مي‌دارد و مانع از عفونت‌هاي چشمي مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب پلك زدن نوزاد كليك كنيد.
5. بازتاب گونه
اگر مادر با انگشت گونه نوزاد را به سمت گوشه دهان نوازش كند، نوزاد سرش را به سمت مادر بر مي گرداند. بازتاب گونه به نوزاد براي پيدا كردن نوك پستان هنگام شير خوردن كمك مي‌كند. اين بازتاب در سن سه هفتگي از بين مي‌رود و تبديل به چرخاندن سر مي‌شود.اگر اين بازتاب در 3 هفتگي از بين نرود ممكن است نشانه اين باشد كه به نوزاد اسيب مغزي وارد شده است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه گونه نوزاد كليك كنيد.
6. بازتاب پرش زانو در نوزادان
اگر به زانوي نوزاد خود ضربه كوچكي وارد كنيد پاي نوزاد به سمت بالا مي‌ايد. بازتاب پرش زانو اطلاعاتي را در زمينه كاركرد و سلامت سيستم عصبي نوزاد در اختيار قرار مي‌دهد. شديد بودن واكنش يا عدم پرش زانو در صورت ضربه زدن مي‌تواند نشانه‌اي از وجود اختلال در سيستم عصبي باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب پرش زانو كليك كنيد.
7. بازتاب مورو
وقتي دست خود را پشت سر نوزاد بگذاريد و بالا بياوريد و ناگهان رها كنيد حالت بدن نوزاد به جالت بغل كردن در مي‌ايد به اين واكنش بازتاب مورو گفته مي‌شود. اگر اين بازتاب بيشتر از 6 ماهگي طول بگشد نشان دهنده عقب ماندگي ذهني است. آسيب‌هاي بازتاب مورو شامل موارد زير است:
_ناتواني در كسب بازتاب مورو مي‌تواند نشان دهنده‌ي اين باشد كودك شما دچار اسيب مغزي شده است
_اگر اين بازتاب بعد از شش ماهگي ادامه پيدا كند نشان دهنده‌ي مشكل حسي -حركتي است.
_ادامه يافتن بيش از زمان اين بازتاب، نشستن، كنترل سر و ساير نقاط مهم حركتي را به تأخير مي‌اندازد.
_اين بازتاب به صورت دو طرفه است اگر يك طرفه بود مي‌تواند به دليل شكستگي استخوان بازو، كشيدگي و پارگي عصب بازوي باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب مورو كليك كنيد.
8. بازتاب چنگ زدن در نوزادان
اگر وسيله اي را را در كف دست نوزاد قرار داده و قدري فشار دهيد، پاسخ نوزاد اين است كه انگشت شما را چنگ مي زند، عملكرد اين بازتاب آماده كردن نوزاد براي چنگ زدن ارادي است. بازتاب چنگ زدن در سه تا چهار ماهگي از بين مي‌رود. اين بازتاب موجب آماده سازي كودك براي چنگ زدن ارادي در آينده كه از مهارت‌هاي حركتي ظريف (حركاتي مثل بستن بند كفش، برداشتن اشياي ريز، استفاده از قيچي) مي‌باشد مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه چنگ زدن نوزاد كليك كنيد.
9. بازتاب راه رفتن
چنان چه نوزاد را بر سطح نسبتا محكم ايستاده نگه دارند، با تماس كف پاها با زمين، پس از چند ثانيه شروع به قدم برداشتن به جلو مي‌نمايد. عملكرد اين بازتاب اين است كه نوزاد را براي راه رفتن ارادي آماده مي‌كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب راه رفتن در نوزاد كليك كنيد.
10. بازتاب شنا كردن در نوزادان
زماني كه نوزاد را در درون وان يا تشت آب قرار دهيد. اون همانند حالت شنا كردن شروع به دست و پا زدن مي‌كند. اگر صورت بچه را در وان و يا ظرف آبي قرار دهيد؛ او همانند شنا كردن، دست و پا مي‌زند.اين بازتاب در سن چهار تا شش ماهگي نا پديد مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه شنا كردن نوزاد كليك كنيد.
11. بازتاب خزيدن
وقتي نوزاد را روي شكم قرار دهيد و كف پاي او را فشار دهيد نوزاد حالتي مثل خزيدن را مي‌گيرد. اين بازتاب با خزيدن واقعي كودك با چند ماهگي كودك متفاوت است و در سه چهار ماهگي ناپديد مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه خزيدن نوزاد كليك كنيد.
12. بازتاب لابيرنتي در نوزادان
اگر كودك را به سمت بالا بياوريد،سرش به سمت پايين حركت مي‌كند و اگر به سمت پايين بياوريد سرش به سمت بالا حركت مي‌كند. در واقع اين عكس العمل در رابطه با نيروي جاذبه زمين است. اين بازتاب در شش ماهگي محو مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه لابيرنتي نوزاد كليك كنيد.
13. بازتاب كف دست-چانه‌اي
اگر كف يكي از دست‌هاي نوزاد را قلقلك دهيد، اين خاراندن باعث مي‌شود فك پايين نوزاد باز و بسته شود، بازتاب كف دستي – چانه اي در سه ماهگي نا پديد مي‌شود.پديد آمدن مجدد اين بازتاب در سنين پيري نشان دهنده آسيب در قشر پيشاني مغز مي‌باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب كف دستي چانه اي نوزاد كليك كنيد.
14. بازتاب بابكين در نوزادان
اگر به هر دو كف دست شيرخوار فشار وارد كنيد، چشمان او بسته و دهانش باز مي‌شود و سرش را تكان مي‌دهد. بازتاب بابكين به مرور زمان و بعد از 6 ماهگي محو مي‌شود. عدم وجود اين بازتاب در نوزاد مي‌تواند نشانه‌اي از اختلال در سيستم عصبي باشد اما براي كسب اطمينان قطعي لازم است با متخصص كودك مشورت كنيد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بازتاب بابكين نوزاد كليك كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه كودك و نوزاد مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع: بازتاب نوزادان | رفلاكس نوزاد | انواع بازتاب ها در نوزادان