به توجه افراطي ذهن به يك رويداد و تمركز بيش از حد بر چرايي‌ها و نكات منفي علت آن اتفاق، نشخوار ذهني گفته مي‌شود. نشخوار فكري نوعي گفتگوي دروني است؛ شكل ابتدايي گفتگوهاي دروني براي يادگيري زبان و تقويت قدرت فكر كردن در كودكي صورت مي‌گيرد. با رشد فرد و ارتقا سيستم عصبي و مدارهاي مرتبط به تفكر، گفتگوهاي دروني بر اساس سبك‌هاي تربيتي و نوع تجربياتي كه افراد پشت سر مي‌گذارند، رشد پيدا مي‌كنند. اما اين گفتگوي دروني در بسياري موارد بسيار مخرب بوده و سلامت روان افراد را به خطر مي‌اندازد. تقريبا تمام انسان‌ها دچار نشخوار فكري مي‌شوند اما آنچه كه از اهميت بالايي برخوردار است، شيوه‌ي مقابله افراد با آن‌ها است.
منبع: نشخوار ذهني | راه هاي درمان نشخوار فكري چيست؟
افكار مخرب يا نشخوار ذهني چيست؟
براي آنكه مفهوم نشخوار ذهني را بهتر درك كنيد، اتفاقي كه در يك روز معمولي براي يك خانم رخ داده است را از زبان خود او برايتان شرح مي‌دهيم. «يك هفته پيش اومدم سوار تاكسي بشم كه يه آقايي گفت خانم نوبت منه كلي اينجا منتظر بودما. من براي اين رفتم جلو بنشينم كه همراه اون آقا دو آقاي ديگه هم بودن و به نظرم اين خيلي طبيعي بود كه من بايد جلو مي‌نشستم. چيزي بهش نگفتم و رفتم عقب نشستم. از اون روز مرتب دارم با خودم فكر ميكنم چرا بهش چيزي نگفتم، چرا اينقدر راحت گذشتم، اصلا چيزي كه من راجع به برحق بودنم فكر ميكنم درسته؟ چرا اينقدر آدم پررويي بود؟ چرا ساكت نشستم؟ الان يك هفته گذشته ولي اين چراها از مغزم بيرون نمي‌ره».
گفتگوهاي دروني گرچه همان فكرهاي دروني شما هستند اما هميشه اين فكرها مفيد و موثر واقع نمي‌شوند. اگر تمركز ذهن بيشتر بر جنبه‌هاي منفي اتفاقات باشد و يا شامل يادآوري مكرر خاطرات منفي شود تبديل به نشخوارهاي ذهني مي‌شود. نشخوارهاي ذهني نوعي توجه بيش از اندازه نسبت به رويدادهاي گذشته است. فرق نشخوار فكري با نگراني در اين است كه نگراني‌ها يا همان استرس‌ها و اضطراب‌ها معطوف به رويدادهاي آينده‌اند. كسي كه نشخوار ذهني دارد فقط به جنبه‌هاي انتزاعي يا فلسفي اتفاقات گذشته فكر مي‌كند يعني به چون و چرايي‌ها، فارغ از اينكه به بررسي راهكارهاي حل آن در زمان حال بپردازد.
آيا نشخوارهاي ذهني و فكري مي‌توانند آسيب زا باشند؟
تمامي فعاليت‌ها و رفتارهاي ما تحت تأثير افكار و احساسات ما شكل مي‌گيرد. چنانچه ذهن از فكر و حس منفي تغذيه كند، آيا مي‌تواند به رفتار سازگارانه و مناسبي هم منجر شود؟ ذهني كه در تاريكي‌ها رفت و آمد مي‌كند نمي‌تواند جز تاريكي چيزي ببيند. افكار منفي بدون آنكه ثمري داشته باشد ذهن را بيمار مي‌كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه افكار منفي و راه‌هاي رهايي از آن‌ها كليك كنيد.
اين گفتگوهاي دروني مي‌تواند سطح اضطراب و استرس را بالا ببرد و به مرور زمان زمينه‌هاي بروز افسردگي را فراهم كند. خيلي از نشانه هاي بيماري هاي روان تني مثل سردردها، ناراحتي‌هاي معده و روده يا مشكلات گوارشي تحت تاثير نشخوار فكري است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بيماري هاي روان تني كليك كنيد.
آيا نشخوار ذهني درماني هم دارد؟
خوشبختانه عادت‌هاي مخربي كه ذهن در طول زمان آن‌ها را در خود پرورش داده، قابل تغيير و بهبودي هستند اما نياز به صرف زمان و تلاش فراواني دارند. در اينجا چند روش براي ترميم و بهبود سطح كيفي ذهن و درمان نشخوار ذهني ذكر كرده‌ايم:
1. روش ذهن آگاهي در درمان نشخوار فكري و ذهني
معمولا افراد از افكار در حال گذار از ذهن خود آگاه نيستند. خيلي مهم است كه ببينيد چه نوع فكري با چه محتوايي در حال عبور است. با اين روش برچسب خوب يا بد زدن به افكار دردي دوا نمي‌كند. شما فقط ببيننده يا مشاهده كننده بي قضاوت افكاريد. افكار را مانند ابرهايي ببينيد كه ازآسمان ذهن شما مي‌گذرند. مشاهده صرف افكار كه به آگاهي از آن‌ها منجر مي‌شود يكي از بهترين روش‌ها براي كاهش نشخوارهاي ذهني است.
2. روش به تاخير اندازي
هر گاه در طي روز متوجه حضور نشخوار ذهني شديد كمي درنگ كنيد و به افكارتان بگوييد كه الان وقت نداريد؛ مثلا راس ساعت 10 شب به آن‌ها توجه خواهيد كرد. اين روش باعث مي‌شود به جاي اين كه ذهن كنترل افكار و رفتار شما را به دست بگيريد تحت اختيار و تربيت شما قرار گيرد.
3. روش انحراف فكر در درمان نشخوار ذهني
اين روش به گونه‌اي است كه شما هر گاه در جريان منفي افكار قرار مي‌گيريد آن را متمايل به جاده روشن بيني يا مثبت انديشي مي‌كنيد. يعني اگر ذهن شروع به ارزيابي‌هاي منفي در مورد يك رويداد كرد جهت آن را به سوي دست آوردهاي مثبتي كه مي‌تواند داشته باشد برگردانيد. جايگزين كردن نقاط روشن به جاي نقاط تيره يكي از روش‌هاي شناختي است كه در زمينه بهبود نشخوار ذهني به كار برده مي‌شود.
4. روش فاجعه انگاري
در اين روش به بدترين رويدادي كه مي‌توانست اتفاق بيوفتد فكر كنيد. اين تكنيك در مورد نشخوار ذهني معطوف به آينده، بسيار مؤثر است. وقتي به بدترين نتيجه فكر كنيد كمتر از آنچه به وقوع خواهد پيوست نگران خواهيد بود. اين روشي پيشگيرانه نيز محسوب مي‌شود كه ذهن را براي رويارويي آماده مي‌كند.
5. روش نوشتن افكار
وقتي افكار را مي‌نويسيد يك امر ذهني را به عيني تبديل مي‌كنيد. اين فرآيند امكان كنترل بيشتر افكار را فراهم مي‌كند. وقتي مي‌نويسيد اولين اتفاقي كه مي‌افتد اين است كه تعداد افكاري كه ذهنتان را مشغول كرده كمتر از چيزي است كه تصور مي‌كرديد و در مرحله بعد عيني شدن آن‌ها باعث مي‌شود آن‌ها را به بزرگي كه قلمداد مي‌كرديد نبينيد و اغلب اين تبديل ذهن را خود به خود به دنبال راه حل گشتن وا مي‌دارد.
6. روش كاريكاتور
افكاري منفي ذهنتان را كه حول يك اتفاق منفي است تبديل به يك صحنه كاريكاتوري كنيد شخصيت‌ها و رابطه‌ها و رويدادها را در قالبي طنز آميز در ذهنتان يا به صورت نقاشي در يك دفتر به تصوير بكشيد. نگاه طنازانه به رويدادها يك راهكار خلاقانه براي خاموش كردن نشخوار ذهني است.
7. روش ماموريت جديد
خيلي مواقع نشخوارهاي ذهني در اوقاتي كه كار مشخصي نداريم ايجاد مي‌شوند. هرگاه واگويه‌هاي منفي را احساس كرديد براي خود يك ماموريت جديد ايجاد كنيد مثلا يك كلاس جدي ثبت نام كنيد يا با يك دوست برنامه ديدار هماهنگ كنيد يا حتي يك فيلم خوب ببينيد.
8. يادگيري مهارت حل مسئله
افرادي كه معمولا به نشخوار ذهني مي‌پردازند بيشتر به سؤال‌هاي انتزاعي فكر مي‌كنند و راه‌حل‌ها را ناديده مي‌گيرند. براي مثال مدام از خود مي‌پپرسند: «چرا اين اتفاق هميشه براي من رخ مي‌دهد؟ چرا فلان كس فلان چيز را به من گفت؟ چرا نمي‌توانم با مسائل سازگار شوم؟» چنين افرادي زماني هم كه به فكر راه‌حل هستند در آخر مستأصل شده و گمان مي‌كنند هيچ توانايي در اين زمينه و در حل مشكل ندارند. به جاي اين سؤال‌ا سعي كنيد با ديد بازتري به مسائل فكر كنيد و تلاش كنيد حداقل يك راه حل عيني براي مسئله پيش آمده در ذهن خود پيدا كنيد. بايد به دنبال راهكارهاي مفيد بگرديد؛ مي‌توانيد از دوستان و نزديكان خود براي حل مشكل مشورت بگيريد.
نشخوارهاي ذهني آزار دهنده‌تر شده‌اند!
استفاده از روش‌هاي ذكر شده نياز به مهارت دارند. شما به تنهايي ممكن است تا حدودي و براي مدت كوتاهي بر نشخوارهاي ذهني خود غلبه كنيد، اما بعد از مدتي ديگر روش‌هاي به كار برده شده اثر خود را از دست داده و افكار آزار دهنده با شدت بيشتري به شما هجوم مي‌آورند. علت اين امر نامناسب بودن روش‌ها نيست، چرا كه بسياري از متخصصان از همين تكنيك‌ها در درمان هايشان استفاده مي‌كنند. استفاده از اين تكنيك‌ها در كنار مشاوره روانشناسي به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد به طور مؤثر از روش‌هاي علمي براي رسيدن به آرامش ذهني استفاده كنيد. مشاوران ما در مركز هنر زندگي با آگاهي از جديدترين روش‌هاي درماني مي‌توانند شما را در اين مسير راهنمايي نماينند.
براي دريافت مشاوره در زمينه درمان نشخوار ذهني مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.