اختلال شخصيت وسواسي جبري (OCPD) يكي از اختلالات شخصيت كلاستر C است. وجه مشترك اختلالات اين گروه، ترس و اضطراب مي‌باشد. هسته مركزي اختلال شخصيت وسواسي جبري، كمال طلبي و انعطاف ناپذيري به صورت الگويي نافذ و فراگير است. افراد مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي نياز شديدي به اِعمال استانداردهاي خود در محيط خارج دارند و در غير اين صورت استرس و اضطراب بسيار زيادي را تجربه مي‌كنند. پيامدهاي اين اختلال براي خود فرد و اطرافيان او بسيار زياد است و به همين دليل لزوم درمان بسيار بالا مي‌رود. در اين مقاله به بررسي علائم، نحوه تشخيص و درمان اختلال شخصيت وسواسي مي‌پردازيم. 
منبع: اختلال شخصيت وسواسي جبري(OCPD) | علائم و ملاك هاي تشخيص
اختلال شخصيت وسواسي-جبري چيست؟
اختلال شخصيت وسواسي جبري، طبقه‌اي از اختلالات روانپزشكي هستند كه الگوهاي رفتاري پايداري را در بر گرفته و تغيير آن‌ها با دشواري بيشتري همراه است. اختلالات مرتبط با شخصيت، در 3 گروه جداگانه دسته بندي شده‌اند كه تحت عنوان كلاستر B،A و C شناخته مي‌شوند. اختلال وسواسي- جبري در كنار اختلال شخصيت وابسته و اختلال شخصيت اجتنابي، كلاستر C اختلالات شخصيت را تشكيل مي‌دهند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال شخصيت كلاستر C كليك كنيد.
تظاهر اصلي اختلال شخصيت وسواسي- جبري، اشتغال ذهني با نظم و ترتيب، كمال طلبي و كنترل ذهني و بين فردي است، كه به بهاي از دست دادن انعطاف‌پذيري، صبر و كارايي فرد تمام مي‌شود. اين الگوي رفتاري از اوايل بزرگسالي آغاز شده و در جنبه‌هاي مختلف زندگي به چشم مي‌خورد. براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد اختلالات شخصيت كليك كنيد.
شيوع شناسي اختلال شخصيت وسواسي جبري
جالب است بدانيد كه اين اختلال با شيوع تخميني از 2/1 د تا 7/9 درصد، يكي از شايع‌ترين اختلالات شخصيت در جمعيت عمومي است. هم چنين با توجه به مطالعات سيستماتيك، به نظر مي‌رسد كه اختلال شخصيت وسواسي جبري در ميان مردان در حدود دو برابر بيشتر تشخيص داده مي‌شود.
علائم اختلال شخصيت وسواسي-جبري
از علائم اين اختلال محدود بودن هيجانات، منظم و مرتب بودن، مداومت و پافشاري، سرسختي و يك دندگي است. اين افراد به شدت به قوانين حساس هستند و به طور افراطي به رعايت قوانين مي‌پردازند. آن‌ها معمولا افرادي متعصب و انعطاف ناپذير هستند؛. كمال گرايي آن‌ها به گونه‌اي است كه به خاطر وسواس‌ها و حساسيت‌هاي بيش از حد، نمي‌توانند كار خود را به طور كامل به اتمام برسانند.
هم چنين مبتلايان به شخصيت وسواسي- جبري همواره از خطر كردن در هراسند. اين ترس با كوشش شخصيت وسواسي - اجباري جهت اجتناب از احساس گناه و مسئوليت در ارتباط است. اين افراد از وجدان اخلاقي سختگيرانه‌اي برخوردارند و از همين رو رفتارهايشان بسيار خشك و جدي است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه احساس گناه كليك كنيد.
اگر چه بيماران مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي – جبري اكثر اوقات وضعيت زناشويي پايداري دارند و در كار خود نيز كفايت و شايستگي از خود نشان مي‌دهند، اما دوستان زيادي ندارند.
هر چيزي كه روال زندگي عادي اين افراد را برهم بزند، ممكن است سبب بروز اضطراب شديد و يك سلسله اعمال آييني (رفتارهاي وسواسي) كه آن‌ها بر زندگي خود و ديگران تحميل مي‌كنند، منجر شود. برخورد اشتباه اطرافيان نيز مي‌تواند شرايط اين افراد را حادتر كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه برخورد با اختلال شخصت وسواسي جبري كليك كنيد.
ملاك ها تشخيصي اختلال شخصيتي وسواسي جبري
از مهمترين ملاك‌هاي تشخيص اختلال شخصيت وسواسي مي‌توان به موارد زير اشاره داشت:
1. ذهنش به جزئيات، قواعد، فهرست‌ها، ترتيب، سازمان يافتگي، يا برنامه‌ها و جدول زماني امور به قدري مشغول باشد كه رشته اصلي امور را از دست بدهد.
2. به قدري كمال طلبي از خود نشان دهد كه نتواند تكليف محول شده را به اتمام برساند (مثلا نتواند طرحي را به طور كامل اجرا كند و به پايان برساند، چون ملاك‌هاي بيش از حد دقيقش، قابل پياده كردن نيستند).
3. به شكلي افراطي خود را وقف كار و بهره وري كرده باشد، به طوري كه نتواند به تفريح و روابط دوستانه اش بپردازد.
4- بيش از حد با وجدان، اخلاقي و تقوا پيشه باشد و در مورد مسايل اخلاقي و ارزشي به هيچ وجه انعطاف نشان ندهد.
5. نتواند چيزهاي كهنه و از رده خارج يا بي ارزش را دور بيندازد، حتي اگر هيچ گونه ارزش عاطفي هم نداشته باشند.
6. از واگذاري وظايف خود به ديگران يا كار كردن با آن‌ها اِبا داشته باشد، مگر آنكه اطرافيان به روش او براي انجام امور كاملا تسيلم شده باشند.
7. در پول خرج كردن براي خود و ديگران خست بورزد؛ يعني پول را چيزي بداند كه بايد براي روز مبدا پس انداز شود.
8. سرسختي و يكدندگي از خود نشان دهد.
اگر قصد ازدواج با اختلال شخصيت وسواسي جبري را داريد، اطلاع از ملاك‌هاي تشخيصي اختلال شخصيت وسواسي، كمك بسياري در تشخيص اين اختلال به شما مي‌كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد زندگي با شخصيت وسواسي جبري كليك كنيد.
علل مبتلا شدن به اختلال شخصيت وسواسي جبري
همانند ساير اختلالات روانپزشكي، متخصصان بروز اين مشكل را نتيجه تعامل علل و عوامل گوناگون نظير تربيت والدين، تجارب مهم زندگي و عوامل زيستي و ژنتيكي مي‌دانند. پژوهشگران معتقدند اين الگوي رفتاري در بسياري از موارد درواكنش به سخت‌گيري‌هاي بسيار افراطي والدين و تمايل آن‌ها به اطاعت محض فرزندان برمي‌گردد. هم چنين با جريان داشتن اين اختلال در بين اعضاي خانواده، محققان برخي فاكتورهاي ژنتيكي را نيز شناسايي كرده‌اند كه مي‌توانند در بروز شخصيت وسواسي جبري نقش داشته باشند. روانشناسان اغلب معتقدند كه تنها يك عامل منجر به اختلال خاصي نمي‌شود، بلكه معمولاً در تعامل عوامل محيطي و زيستي گوناگون اين اتفاق به مرور رخ مي‌دهد.
اختلالات مرتبط با اختلال شخصيت وسواسي جبري
اين اختلال با اختلال وسواس فكري- عملي هم آيندي و نزديكي زيادي دارد به گونه اي كه گاهي وسواس‌هاي فكري يا عملي هم ممكن است در او راه پيدا كند. اگر چه ممكن است با افزايش سن، علائم اختلال شخصيت وسواسي برطرف شود، اما در برخي افراد اين اختلال مي‌تواند مقدمه اسكيزوفرني باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال اسكيزوفرني كليك كنيد.
همچنين مكن است اختلال شخصيت وسواسي با ديگر اختلالاتي همچون اضطراب و افسردگي نيز بروز پيدا كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال اضطرابي و علائم افسردگي كليك كنيد.
افتراق اختلال شخصيت وسواسي - جبري از اختلال وسواس فكري- عملي
درست است كه در بسياري از موارد اين دو اختلال در كنار هم رخ مي‌دهند اما حضور يكي لزوماً به معناي وجود داشتن ديگري نيست.هم چنين به دليل وجود برخي علائم مشترك و مشابهت اسمي ممكن است برخي افراد آن‌ها را با يكديگر اشتباه بگيرند. از آنجايي كه درمان مناسب پيش از هر چيز به تشخيص مناسب بستگي دارد، بسيار مهم است كه به يك روانشناس باليني يا يك روانپزشك مراجعه كنيد. متخصص با مشاهده وجود واقعي وسواس‌هاي فكري و عملي و ارزيابي آن‌ها مي‌تواند اين دو اختلال را از يكديگر افتراق دهد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال وسواس فكري- عملي كليك كنيد.
شخصيت وسواسي جبري در روابط بين فردي
ارتباط با افرادي كه اين الگوي رفتاري را دارند چندان آسان نيست. چراكه برخورداري از كمال‌گرايي افراطي باعث مي‌شود كه اين افراد در گرفتن هر تصميم كوچكي در زندگي كلي زمان صرف كرده و با ترديدهايشان ساده‌ترين مسائل را به فرايندي زمان‌بر تبديل كنند. هم چنين آن‌ها به دليل سخت‌گيري بسيار زياد ممكن است دائماً از خود كار بكشند و به بهانه‌هاي مختلف، با انجام فعاليت‌هاي لذت بخش نظير سفر كردن مخالفت ورزند.
مي‌توان گفت كه در ذهن آن‌ها، اين فعاليت‌ها معنايي به جز وقت تلف كردن ندارد. در نتيجه حتي در هنگام تفريح هم سعي مي‌كنند نوعي سازمان‌دهي در آن به وجود آورده و در واقع شبيه يك فعاليت ساختاريافته و الزامي به آن نگاه كنند. اين نگاه خشك به زندگي مي‌تواند اطرافيان را در ارتباط با آن‌ها تحت فشار قرار داده و منجر به احساس عدم امنيت و آرامش شود. به همين دليل درمان اين اختلال هم براي خود فرد و هم براي اطرافيان او ضروري است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه درمان شخصيت وسواسي جبري كليك كنيد.
درمان اختلال شخصيت وسواسي
اختلال شخصيت وسواسي هم مانند ساير اختلالات شخصيتي براي تشخيص و درمان به كمك روانشناس و يا روانپزشك نياز دارد. به طور كلي مي‌توان گفت چشم انداز درمان شخصيت وسواسي جبري از ساير اختلالات بهتر است و درصد بهبودي در اين اختلال بالاست. بيماران مبتلا به اختلال شخصيت وسواسي – جبري بر خلاف ديگر بيماران اختلالات شخصيت، اغلب خودشان نمي‌دانند كه بيمارند و لذا در صدد جستجوي روش درمان بر نمي‌آيند. از روش‌هاي درماني اين اختلال مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1. روان درماني
روان درماني بهترين روش براي درمان اختلال شخصيت وسواسي است. ممكن است فرد مبتلا در مرحله اول با درمانگر همكاري نكرد اما به مرور نتيايج بسيار خوبي از روان درماني به دست مي‌آيد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روان درماني كليك كنيد.
2. رفتار درماني
يكي از اهداف اصلي درمان، پرت كردن حواس اين افراد از نشخوارهاي فكري و جزئيات امور است، بنابراين تكنيك هاي رفتار درماني مي‌تواند گزينه درماني مناسب باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه رفتار درماني كليك كنيد.
3. گروه درماني
از درمان‌هاي ديگري كه براي كمك به اين افراد استفاده مي‌شود، درمان شناختي-رفتاري و گروه درماني است. گروه درماني نيز از روش‌هاي درماني بسيار موثر در اين زمينه مي‌باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه گروه درماني كليك كنيد.
داروهاي درمان اختلال شخصيت وسواسي
داروها مي‌وانند علائم اختلال شخصيت وسواسي – جبري شديد را تخفيف دهند، ولي هنوز اثر درماني آن‌ها بر اختلال شخصيت وسواسي معلوم نيست. از داروها تنها براي كاهش افكارهاي وسواسي استفاده مي‌شود. شما در هر جايي كه هستيد مي‌توانيد از خدمات مشاوره تلفني و حضوري مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي بهرمند شويد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه اختلالات شخصيت وسواسي و درمان آن مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع: اختلال شخصيت وسواسي جبري(OCPD) | علائم و ملاك هاي تشخيص