بسياري از افراد هنگامي كه قصد بيان و انتقال مفاهيمي را دارند به ارتباطات كلامي و زبان توجه زيادي مي‌كنند اما بايد دقت داشته باشيد كه عناصر فرازباني و ارتباطات غيركلامي نيز نقش بسياري در انتقال مفاهيم دارند. در واقع عناصر فرازباني جزئي از زبان نيستند اما زبان را براي انتقال مفاهيمي مناسب كامل مي‌كنند و بيشترين بار عاطفي را در مخاطب شما ايجاد مي‌نمايند. شايد برايتان پيش آمده باشد كه با وجود اين كه قصد بدي در كلام خود نداريد، ديگران معناي واقعي صحبت شما را اصطلاحا بد برداشت مي‌كنند يا گاهي اوقات با داشتن اطلاعات زياد درباره موضوعي باز نمي‌توانيد منظور خود را برسانيد. براي حل اين دست مشكلات لازم است با عناصر فرازباني بيشتر آشنا شويد تا بتوانيد ارتباطي مناسب با مخاطب خود برقرار كنيد.
منبع: زبان و عناصر فرازباني
عناصر فرازباني چيست؟
تن صدا (شدت بلندي و كوتاهي)؛ ريتم (عدم يكنواختي، داشتن زير و بم)؛ آهنگ صدا (داشتن احساس و هيجان، دلنشين و آرام بخش بودن)؛ لحن كلام (دوستانه، ملايم، صميمانه، تهديد آميز، خشن)؛ ترتيب بيان مطالب (زمان بندي، نظم، رعايت نوبت، سرعت گفتار، مكث، كشيدن، جمع بندي)؛ تلفظ؛ حالت بيان مطالب كه همگي در خلال يك مكالمه و به همراه نوع بهره برداري ما از كلمات ايجاد مي‌گردد، تحت عنوان عناصر فرازباني ياد مي‌شوند. براي برقراري يك ارتباط موثر بهتر است مهارت ارتباطات غير كلامي و ارتباط كلامي را نيز به دست بياوريد.
براي آگاهي بيشتر در زمينه مهارت ارتباطات غير كلامي و ارتباط كلامي كليك كنيد.
دو ركن اساسي عناصر فرازباني
فرازبان داراي دو ركن اساسي است كه شامل موارد زير هستند.
- كيفيت‌هاي صدا (مانند «دانگ» يا «گام» / «دامنه»، «طنين»/ «كنترل لب»، «تلفظ» و «ادا»)
- صداي منفك از ساختارهاي زبان شناسي يا همان آواها (مانند؛ گريه، خنده وغرغر و امثال آن‌ها)
اهميت دقت در استفاده از عناصر فرازباني
ما اغلب نسبت به تاثير ظاهري كه بر ديگران مي‌گذاريم بسيار دقت مي‌كنيم اما آيا به همان ميزان بر تاثيرگذاري بياني خود نيز دقت داريم؟ در گذشته لحن و بيان هر كس نشاني از طبقه اجتماعي و ميزان تحصيلات وي داشته است. مثلا قشر سپاهيان با سبك و سياق آوايي كاملا متفاوتي با قشر عياران يا لوطي‌ها سخن مي‌گفته بنابراين مراقبت از جنبه‌هاي فرازباني كلام اهميت زيادي پيدا مي‌كرد. لحن شما دقيقا برآمده از عواطف و افكار شماست. آنچه را كه از طريق كلمات سعي در پنهان كردنش داشته باشيد از ميان همين آواها فرياد مي‌زند. غم، شادي، عصبانيت، حسرت ... همگي مفاهيم ضمني هستند كه از اين طريق به مخاطب انتقال داده مي‌شود.
شما از راه استفاده مناسب از همين عناصر فرازباني مي‌توانيد روي يك رابطه مبتني بر صداقت يا امن با ديگران سرمايه گذاري كنيد. لحن و بيان شما آينه تمام نمايي از سبك زندگي و شخصيت شما دارد. اين كه در يك فضاي قانونمند، محترمانه، حمايت گرانه پرورش يافته باشيد يا بالعكس، اين كه شخصيتي آرام يا پرخاشگر يا ... داشته باشيد همگي در لابه لاي آنچه شما بيان مي‌داريد خود را آشكار مي‌كند. در كنار اين مسئله، مهارت‌هاي ارتباطي نيز در كنار عناصر فرازباني به شكل گيري روابطي موثر كمك خواهد كرد.
براي آشنايي بيشتر در زمينه مهارت هاي ارتباطي كليك كنيد.
جايگاه هر يك از عناصر فرازباني
تن صدا (شدت بلندي و كوتاهي صدا)
افرادي كه با تن صداي پايين صحبت مي‌كنند معمولا اعتماد به نفس پاييني دارند و افرادي با تن صداي بلند، خود را معتمد به نفس معرفي مي‌كنند. طبقه اجتماعي و شغل، موقعيت افراد، فرهنگ و اهل كدام شهر بودن هم در تغيير تن صداي آن‌ها موثر است. گاهي بلنداي صدا از سمت فرستنده دلالت بر اعمال نفوذ و ميل او در غلبه بر گيرنده دارد. كوتاهي صدا هم مي‌تواند نشانه‌اي از فروتني و يا احساس عجز فرستنده در مقابل گيرنده باشد.
ريتم صدا (زيرو بمي صدا)
ارتفاع صدا حالت زيرو بمي صداي فرد است. هر قدر امواج صدا بيشتر و تندتر مرتعش شوند حالت زير بودن آن بيشتر است و هر چه كمتر ارتعاش داشته باشد حالت بم تري دارد. هنگام سخنراني زير و بم صدا بر معاني كلمات اثر مي‌گذارد. زير بودن از ويژگي‌هاي صداي زنانه و بم بودن از مشخصه‌هاي صداي مردانه است. ميزان زير بودن يا بم بودن صداي افراد از روحيه آن‌ها نشان مي‌آورد. مثلا به خانم‌هايي كه صدايي بم تر دارند دقت كنيد معمولا در نظر اول آن‌ها را واجد روحيه‌اي مردانه و مقتدرانه برداشت مي‌كنيم.
آهنگ صدا (داشتن احساس و هيجان- دلنشين و آرام بخش بودن)
آهنگ صدا يكي از عناصر فرازباني است. تغيير در زير و بمي صدا را «آهنگ صدا» مي‌نامند. تغيير ارتفاع به صداي شما شور و رنگ به كلامتان مي‌بخشد. اين آهنگ صداي شماست كه مشخص مي‌كند آيا جمله‌اي را به صورت سوالي با خبري مطرح مي‌كنيد. آهنگ صدا همچنين غم و شادي، رضايت و عصبانيت، سر زندگي، بي‌حالي، نگراني، آرامش و نيز سرحالي و خستگي شما را مشخص مي‌كند. يكنواختي در كلام منجر به خواب آلودگي مخاطب مي‌شود. تنها تعداد كمي از مردم صدايشان حالت يكنواختي مطلق دارد و هيچ تغييري در آهنگ كلامشان ايجاد نمي‌شود.
لحن كلام (دوستانه- ملايم- صميمانه- تهديد آميز- خشن )
شايد هريك از شما بارها درطول زندگي خود شنيده‌ايد «با اين لحن با من سخن نگو» چرا كه از لحن صدايتان طرف مقابل شما نوعي مخالفت و يا احساس ناخوشايند را نسبت به خود دريافت كرده است. ديگران نسبت به احساس شما كه درقالب لحن صدا بروز مي‌دهيد واكنش نشان مي‌دهند وگرنه خود كلام در بسياري ازمواقع بسيار خوشايند ومؤدبانه است. اگر كلامتان توام با لحني مناسب نيز باشد شايد خيلي دوستانه نيز جلوه كند.
سرعت گفتار
بهترين ميزان سرعت سخن وابسته به چند عامل است. ويژگي‌هاي صوتي و آوايي سخنگو، متناسب با وضع و حالت شنوندگان و مخاطبانش و شرايطي كه در آن قرار دارد تغيير مي‌يابد. مثلا اگر شما بخواهيد هيجان يك مسابقه اتومبيلراني را بازتاب دهيد طبيعي است كه تند صحبت مي‌كنيد. سرعت گفتار در خلق احساس نشاط و شادي يا ترس و عصبانيت و ايجاد تعجب و حيرت به شما كمك مي‌كند. در حالي كه سرعت كم گفتار براي اظهار همدردي و غم مناسب‌تر است. بيان كند و آهسته براي طرح اطلاعات ظريف و پيچيده موثر است و طرح مطالبي كه براي مخاطب زمينه قبلي دارد نيازمند سرعت است.
تلفظ
دقت در تلفظ افراد مي‌تواند شما را به تحليل درستي از سطح دانش و پايگاه اجتماعي او برساند. معمولا افرادي كه اهل مطالعه و تحصيل كرده باشند سعي مي‌كنند كه تلفظ صحيح هر واژه را به كار ببرند. خوردن حروف و نصفه كاره تلفظ كردن كلمات معمولا دلالت بر بي مبالاتي و سهل انگاري شخصيتي او است. هر چه در رعايت شكل صحيح تلفظ واژگان بكوشيد در ايجاد يك چهره متشخص از خود موفق‌تر خواهيد بود.
استفاده درست از عناصر فرازباني چه فوايدي دارد؟
جلب توجه
از آنجايي كه اغلب افراد هنگامي كه قرار است شنونده باشند، با بي‌حوصلگي و حواس پرتي معمولا گوش مي‌دهند، فرازبان مي‌تواند به كاهش و رفع اين مشكل كمك كند و باعث جلب توجه افراد شود.
ماندگاري اطلاعات در ذهن
عدم استفاده درست از فرازبان باعث خواهد شد كه هنگام صحبت با افراد ديگر، آن‌ها صحبت‌هاي ما را خيلي زود فراموش كنند و نتوانند آنچه را كه گفته شده در ذهن خود ماندگار كنند.
متقاعد كردن
گاهي اوقات تلاش زيادي مي‌كنيد اما بازهم نمي‌توانيد فرد مقابل خود را براي انجام كاري يا ترك آن متقاعد كنيد. مسلما يكي از دلايل آن عدم استفاده درست از فرازبان است.
سوالات متداول
نقش ارتباطات غيركلامي و فرازبان در حل مشكلات چگونه است؟
ممكن است شما در يك زمينه اطلاعات بسياري داشته باشيد اما وقتي كه نتوانيد از فرازبان و ارتباطات غيركلامي بهره ببريد دچار مشكل خواهيد شد. در اين راه بهره بردن از مشاور مي‌تواند به شما در بهبود ارتباطات كمك كننده باشد.
براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه روابط ميان فردي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع: زبان و عناصر فرازباني