رفتار درماني كودكان اوتيسم يكي از درمان‌هاي كاربردي است كه مهارت‌هاي لازم را به كودكان مبتلا به اين اختلال ياد مي‌دهد. اختلال اوتيسم يا درخودماندگي يك اختلال شايع در كودكان مي‌باشد. اين بيماري با نشانه‌هاي كلي فقدان مهارت‌هاي اجتماعي، رفتاري، عاطفي و حركات تكراري مشخص مي‌شود و علائم آن از سنين پايين مشهود است. بيماري اوتيسم، هنوز درمان قطعي ندارد و روانشناسان درصدد هستند تا با روش‌هاي مختلف، مهارت‌هاي از دست رفته در اين كودكان را آموزش دهند؛ به اين صورت كه آنان بتوانند به حداكثر تعامل اجتماعي و رفتاري دست يابند. رفتار درماني كودكان اوتيسم يكي از اثربخش ترين درمان‌ها محسوب مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اوتيسم كليك كنيد.
منبع: رفتار درماني كودك اوتيسم
رفتار درماني كودكان اوتيسم يكي از درمان‌هاي كاربردي است كه مهارت‌هاي لازم را به كودكان مبتلا به اين اختلال ياد مي‌دهد. اختلال اوتيسم يا درخودماندگي يك اختلال شايع در كودكان مي‌باشد. اين بيماري با نشانه‌هاي كلي فقدان مهارت‌هاي اجتماعي، رفتاري، عاطفي و حركات تكراري مشخص مي‌شود و علائم آن از سنين پايين مشهود است. بيماري اوتيسم، هنوز درمان قطعي ندارد و روانشناسان درصدد هستند تا با روش‌هاي مختلف، مهارت‌هاي از دست رفته در اين كودكان را آموزش دهند؛ به اين صورت كه آنان بتوانند به حداكثر تعامل اجتماعي و رفتاري دست يابند. رفتار درماني كودكان اوتيسم يكي از اثربخش ترين درمان‌ها محسوب مي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اوتيسم كليك كنيد.
منبع: رفتار درماني كودك اوتيسم
رفتار درماني چيست و چگونه به كمك اوتيسم مي آيد؟
به طور ساده و خلاصه رفتار درماني سعي مي‌كند تا با استفاده از اصول شرطي سازي، رفتاري را آموزش داده يا جايگزين رفتار غلط كند. يكي از ويژگي‌هاي كودكان اوتيسم، رفتارهاي محدود ارتباطي و رفتارهاي تكراري است. رفتار درماني سعي دارد كه با شرطي سازي كلاسيك و عامل، گستره رفتارهاي كودك را افزايش داده و سطح مهارت‌هاي او را بالا ببرد. براي آگاهي بيشتر در زمينه رفتار درماني كليك كنيد.
البته بسيار مهم است كه والدين، كاملا با اوتيسم و نشانه‌هاي آن در سنين مختلف آشنا باشند و دائما فرزندشان را توسط روانشناسان بررسي كنند تا بهترين و سريع ترين روش‌هاي درماني براي عزيزشان فراهم گردد. نحوه برخورد و رفتار با كودك اوتيسم نيز بايد به والدين آموزش داده شود. براي آگاهي بيشتر در زمينه رفتار با كودك اوتيسم كليك كنيد.
طبيعتا هرچه تشخيص و درمان زودتر اتفاق بيافتد نتيجه بهتري خواهد داشت. عدم پذيرش والدين در مورد اين مسئله كه فرزندشان شبيه فرزندان عادي نيست، بزرگترين مشكل در درمان و بهبود كودكان اوتيسم محسوب مي‌شود. شناسايي نشانه هاي اوليه اوتيسم توسط خود والدين نيز امكان پذير است اما پس از شك اوليه حتما بايد به روانشناس مراجعه نماييد تا تشخيص قطعي داده شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه نشانه هاي اوليه اوتيسم كليك كنيد.
انواع معمول رفتار درماني در كودكان اوتيسم
در ادامه، سه روش عمده رفتار درماني كه براي آموزش مهارت‌هاي كودكان اوتيسم وجود دارد را بيان كرده و سپس به روش‌هايي جهت توسعه و رشد استعدادهاي كودك اوتيسمي پرداخته ايم. كاركرد بيمار اوتيسم در بزرگسالي با چنين درمان‌هايي در كودكي بسيار بهتر خواهد بود:
1. رفتار درماني كودكان اوتيسم | تحليل رفتار كاربردي (ABA)
پركاربردترين نوع مداخله رفتاري براي اوتيسم، تحليل رفتار كاربردي يا ABA است كه حدود 50 سال قدمت دارد. اين رويكرد علمي ساختار يافته، مهارت هاي بازي، ارتباطات، مراقبت از خود، مهارت‌هاي تحصيلي و مهارت‌هاي زندگي اجتماعي را به كودك آموزش داده و مي‌تواند رفتارهاي تكراري و مشكل دار كودك اوتيسم را كاهش دهد.
هدف ABA، برگرداندن كودكان اوتيسم به جمع عادي و افزايش توانايي والدين در كمك به بهبود فرزندشان است. همچنين آموزش و ايجاد مهارت‌هاي جديد در زمينه زبان و ارتباط، رفتارهاي اجتماعي، افزايش رفتارهاي مطلوب و كاهش رفتارهاي نامطلوب، برخي ديگر از اهداف تحليلي رفتار كاربردي است.
در اين روش يك درمانگر مهارت‌ها را به اجزاي سازنده آن تقسيم كرده و از طريق تكرار، تقويت و تشويق، به كودك كمك مي‌كند تا آن‌ها را ياد بگيرد. درمانگر در اين روش با مشاهده توانايي‌هاي كودك، چيزي كه براي او مفيدتر و بهتر است را كشف كرده و آموزش مي‌دهد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه كودكان استثنايي كليك كنيد.
2. رفتار درماني زباني (VBT)
در اين نوع رفتار درماني چگونگي برقرار ارتباطات هدفمند به صورت بدون كلام را به كودكان آموزش مي‌دهند. كودكان ياد مي‌گيرند كه چگونه از كلمات به صورت كاربردي و عملي استفاده كرده و پاسخ مطلوب را دريافت كنند. رفتار درماني زباني قصد دارد كودكان را فراتر از اسم‌ها و نشانه‌ها برده و با آموزش زبان و ژست‌هاي بياني به آن‌ها كمك كند تا بيان درخواست‌ها و نيازهاي خود را ياد بگيرند.
در اين روش درمانگر بر اساس ترجيحات كودك محرك‌هايي مانند غذا، فعاليت‌ها يا اسباب بازي‌ها ارائه مي‌دهد تا علاقه و توجه او را جذب كند. سپس كودكان را تشويق مي‌كند تا خواسته خود را بيان كرده و از هر نوع ارتباطي، نتيجه مثبت دريافت كنند. نوعي شرطي سازي عامل، در دستور كار اين روش قرار دارد.
3. رفتار درماني كودكان اوتيسم | رفتار درماني شناختي (CBT)
رفتار درماني شناختي براي مبتلايان به اوتيسم با درجه خفيف تر استفاده مي‌شود. هدف از اين روش اين است كه عاملان و محرك‌هاي رفتار كودك را كشف كرده و او را ترغيب كنند تا آن‌ها را بازيابي و بازسازي كرده و رفتار صحيح را جايگزين آن كنند.
در CBT، درمانگر پاسخ‌هاي عملي را براي كودك ارائه مي‌دهد. وقتي كودك ببيند كه پاسخ‌هاي او نادرست است، سعي مي‌كند مانند درمانگر عمل كرده و با تمرين، رفتارش را بهبود دهد.
ديگر درمان‌هاي رفتاري طيف اوتيسم، بيشتر به توسعه مهارت‌هاي كودك مي پردازد و نه آموزش مهارت‌هايي كه در آن‌ها فقدان دارد. برخي از آن‌ها شامل موارد زير هستند:
_ درمان روابط رشد محور و مبتني بر تفاوت‌هاي فردي كه در آن درمانگر، والدين و كودك در فعاليت‌هايي درگير مي‌شوند كه كودك از آن لذت مي برد.
_ مداخله رشد ارتباطي كه يك رويكرد خانواده محور در درمان اوتيسم است و هدف آن بهبود روابط عاطفي و اجتماعي براي رشد روابط معني دارتر مثل تشكيل پيوندهاي عاطفي و به اشتراك گذاري تجربيات شخصي مي‌باشد.
_ گروه‌هاي مهارت اجتماعي، به كودكان كمك مي‌كند تا در زبان هدفگرا و مشكلات مربوط به دنياي واقعي با همسالان خود بحث كرده و آن‌ها را مديريت كنند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلالات عصبي رشدي كليك كنيد.
تكنيك‌هاي رفتار درماني در اختلال اوتيسم
در رفتار درماني تكنيك‌هاي بسيار متنوعي وجود دارد كه به كمك آن‌ها مي‌توان كودك را در تعاملات بين فردي درگير كرد و نقايص زباني، اجتماعي و ارتباطي را تا حد بسياري برطرف نمود. ما در ادامه به چند مورد از مهم‌ترين تكنيك‌هاي رفتار درماني براي اختلال اوتيسم اشاره كرده‌ايم:
1. رفتار درماني كودكان اوتيسم | تقويت مثبت
تقويت مثبت ساده‌ترين تكنيك رفتاردرماني براي بهبود مشكلات رفتاري كودكان است. در اين روش درمانگر رفتار مطلوب را آموزش مي‌دهد و بلافاصله پس از اينكه كودك آن را تكرار كرد، محرك خوشايندي را در اختيار او خواهد گذاشت. براي مثال ممكن است وقتي درمانگر مي‌بيند كه كودك در ارتباط رو در رو پاسخ‌هاي مناسبي مي‌دهد با گفتن جملاتي مثل " آفرين، ادامه بده" و دادن پاداش‌هايي مثل يك خوراكي خوشمزه او را تشويق نمايد تا رفتار خود را ادامه دهد و بيش از پيش آن را تكرار كند.
2. تقويت منفي
تقويت منفي يكي ديگر از مؤثرترين روش‌هاي شكل دهي رفتار است كه در درمان مبتلايان به اوتيسم نيز به كار مي‌رود. در اين روش تلاش مي‌شود تا پس از مشاهده رفتار مطلوب در كودك يك عامل آزاردهنده در جهت ايجاد رضايت بيشتر او از محيط حذف شود. براي مثال ممكن است كودك از يك شيء خاص خوشش نيايد يا مثلاً در برابر صداهاي بلند واكنش نشان دهد. در اين شرايط از او مي‌خواهيم كه به گونه صحيح رفتار كند تا آن عامل ناراحت كننده را براي او برطرف نماييم. به كارگيري اين تكنيك به طور منظم در جلسات درمان كمك مي‌كند تا كودك اوتيستيك بتواند خواسته‌هاي خود را در ارتباطات رو در رو به درستي مطرح نمايد و رفتار صحيح را سريع‌تر فرابگيرد.
3. تعميم رفتار
در بسياري از مواقع ممكن است كودك در جلسات درمان به خوبي عمل كند اما وقتي در محيط خانه يا ساير موقعيت‌ها قرار مي‌گيرد، نتواند رفتارهاي آموخته شده را تكرار نمايد. در اين شرايط اغلب والدين از عدم پيشرفت درمان شاكي مي‌شوند و درمانگران را تحت فشار قرار مي‌دهند. متخصصان براي غلبه بر اين مشكل از تكنيك تعميم رفتار استفاده مي‌كنند.
در اين روش پس از اينكه كودك يك رفتار خاص را در جلسه درمان به خوبي ياد گرفت درمانگر تلاش مي‌كند او را در موقعيت‌هاي ديگري قرار داده و از او بخواهد آن رفتارها را تكرار نمايد. براي مثال وقتي درمانجو ياد مي‌گيرد يك گفت و گوي ساده نظير سلام و احوالپرسي را پيش ببرد، درمانگر از او درخواست مي‌كند تا در خارج از اتاق درمان نيز آموزش‌هاي مربوطه و تمرين‌هاي انجام شده را انجام دهد تا يادگيري به ساير موقعيت‌ها نيز تعميم داده شود. تعميم رفتار نيازمند مشاركت والدين و پيگيري تكاليف درماني مطرح شده در هر جلسه است.
4. تكنيك اقتصاد ژتوني
اقتصاد ژتوني از جمله روش‌هاي بسيار مؤثر در رفتار درماني است كه اكثر كودكان از جمله كودكان مبتلا به اختلال اوتيسم به خوبي به آن واكنش نشان مي‌دهند. در اين روش براي اينكه رفتار خاصي را در كودك شكل بدهيم به او مي‌گوييم هر بار كه اين كار را انجام دهد به او يك ستاره يا كارت صد آفرين و مواردي از اين قبيل هديه مي‌دهيم. هر وقت تعداد اين ستاره‌ها به عدد خاصي برسد كودك يك جايزه از پيش تعيين شده را دريافت خواهد كرد. روش اقتصاد ژتوني به درمانگران كمك مي‌كند تا بتوانند علاوه بر تقويت رفتار، استمرار آن را نيز تسهيل كرده و تأثيرات بلند مدتي را ايجاد نمايند.
5. تكنيك محو كردن محرك‌ها
در اختلال اوتيسم فرد به طور نامناسبي تحت تأثير محرك‌هاي بيروني قرار دارد و الگوي نامناسبي از تقليد را نشان مي‌دهد. در اين شرايط استفاده از تكنيك محو كردن به درمانگران كمك مي‌كند تا به جاي پاسخ‌هاي تكراري قبلي پاسخ‌هاي جديدي را در درمانجو مشاهده نمايند. براي مثال كودك به خاطر تقليد مفرط ياد گرفته است كه در جواب پرسش "حالت چطوره" به جاي پاسخ گويي همين جمله را تقليد كرده و مكرراً بگويد حالت چطوره.. حالت چطوره...در اين شرايط درمانگر ابتدا پاداشي بيروني نظير يك شكلات را براي كودك در نظر مي‌گيرد.
سپس او را روي صندلي نشانده و از او مي‌پرسد " حالت چطوره" قبل از اينكه كودك شروع به تكرار اين جمله كند درمانگر تن صداي خود را بالا برده و با صداي بلند مي‌گويد "خوبم" اين كار باعث مي‌شود كه كودك پاسخ دوم يعني جواب سؤال را تكرار كند. به محض اينكه او پاسخ درست را تكرار كرد درمانگر پاداش را در اختيار او قرار مي‌دهد كه اين كار منجر به تداوم يافتن اين پاسخ مي‌شود. البته براي تثبيت اين رفتار درمانگر بايد بارها و بارها تمرين‌هايي نظير اين را با كودك تكرار نمايد.
درنتيجه لازم است كه براي درمان كودك مبتلا به اوتيسم صبور باشيد و براي ايجاد تغييرات مثبت هرچند كوچك در زمينه ارتباط و كلام ارزش قائل باشيد؛ چراكه اين تغييرات اغلب با ممارست بسيار درمانگر به دست مي‌آيند و براي پايدار ماندن به مشاركت والدين نياز دارند. مشاوره كودك به والدين كمك مي‌كند كه بهترين برخورد را در اين زمينه داشته باشند. براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه رفتار درماني كودكان اوتيسم مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.
منبع: رفتار درماني كودك اوتيسم