جسماني سازي بيماري است كه در آن فرد بدون وجود علت پزشكي از نشانه‌هاي جسماني مانند سر درد، دل درد و... رنج مي‌برد. فردي را در نظر بگيريد كه به علت التهاب روده و رفلاكس معده دو سال است كه به سركار نرفته اما آزمايش‌هاي او وجود هيچ گونه مشكل پزشكي را نشان نمي‌دهند. نشانه‌هاي جسماني در اين نوع بيماران همراه با بروز استرس و فشارهاي رواني هويدا مي‌شوند و آزمايش‌هاي پزشكي وجود هيچ گونه بيماري را نشان نمي‌دهد. اغلب گمان مي‌شود اين افراد تمارض مي‌كنند و به همين دليل درمان آن‌ها با دشواري همراه است. با آگاهي از دلايل و راه‌هاي درمان جسماني سازي مي‌توانيد گامي موثر براي درمان آن برداريد.
منبع: جسماني سازي چيست | اختلالات جسماني سازي در dsm5
جسماني سازي بيماري است كه در آن فرد بدون وجود علت پزشكي از نشانه‌هاي جسماني مانند سر درد، دل درد و... رنج مي‌برد. فردي را در نظر بگيريد كه به علت التهاب روده و رفلاكس معده دو سال است كه به سركار نرفته اما آزمايش‌هاي او وجود هيچ گونه مشكل پزشكي را نشان نمي‌دهند. نشانه‌هاي جسماني در اين نوع بيماران همراه با بروز استرس و فشارهاي رواني هويدا مي‌شوند و آزمايش‌هاي پزشكي وجود هيچ گونه بيماري را نشان نمي‌دهد. اغلب گمان مي‌شود اين افراد تمارض مي‌كنند و به همين دليل درمان آن‌ها با دشواري همراه است. با آگاهي از دلايل و راه‌هاي درمان جسماني سازي مي‌توانيد گامي موثر براي درمان آن برداريد.
منبع: جسماني سازي چيست | اختلالات جسماني سازي در dsm5
جسماني سازي چيست؟
جسماني سازي را مي‌توان نوعي مكانيزم دفاعي در نظر گرفت كه در طبقه‌ي دفاع‌هاي نابالغ و ناسالم جاي مي‌گيرد. به طور كلي انسان‌ها از مكانيزم‌هاي دفاعي براي كنار آمدن با فشارهاي رواني و كاهش آن‌ها استفاده مي‌كنند. وقتي فرد تحمل سازگاري و رويارويي با محرك‌هاي حساسيت‌زا و تنش‌زا را ندارد، تلاش مي‌كند تا با علائم جسماني دردهاي رواني‌اش را تسكين دهد؛ اين وضعيت را جسماني سازي مي‌نامند. براي آشنايي با ساير مكانيزم هاي دفاعي كليك كنيد.
تبديل شدن پديده‌هاي روانشناختي مانند اضطراب، ترس، اندوه و... به نشانه‌هاي جسماني و تمايل به بروز واكنش‌هاي بدني، پيامدهايي را براي فرد به همراه دارد و او دائما از دردهاي جسماني رنج مي‌برد؛ افراد مبتلا براي درمان به پزشك مراجعه مي‌كنند، آزمايش مي‌دهند و گاه حتي بستري مي‌شوند اما در نهايت چون علت پزشكي براي بيماري‌شان وجود ندارد با روش‌هاي پزشكي و شيميايي درمان نمي‌پذيرند.
برخي از علل ابتلا به جسماني سازي
افرادي كه اختلال جسماني دارند به هنگام مواجهه با فشارهاي رواني، به جاي بيان احساسات خود از زبان بدن و جسم استفاده مي‌كنند. شايد به اين دليل كه محيط پيرامون آن‌ها به گونه‌اي بوده كه اظهار سر درد يا كمر درد بيشتر از اعلام افسردگي يا اضطراب مورد توجه و حمايت قرار گرفته‌است. علت ديگر آن است كه اين گونه بيماران نسبت به علائم جسماني خود حساس‌ترند و تغييرات جسمي را شديدتر از آنچه كه هستند ادراك مي‌كنند. براي مثال نفخ خفيف يا تپش قلب جزئي را نشانه‌ي وجود يك مشكل بزرگ مي‌دانند.
گاه نيز زماني كه توانايي برآوردن انتظارات ديگران و يا انجام مسئوليت‌ها را ندارند، دچار علائم جسماني مي‌شوند و به اين ترتيب هم محبتي كه به آن نيازمند هستند را دريافت مي‌كنند و هم از انجام مسئوليت‌ها معاف مي‌شوند. اين مسائل از طريق روانكاوي حل و فصل مي‌شود، براي آشنايي مقاله روانكاوي چيست را مطالعه نماييد.
الگوهاي جسماني سازي
جسماني‌سازي به صورت‌هاي مختلف بروز پيدا مي‌كند كه برخي از الگوهاي آن به شرح زير هستند:
1. الگوي تنش عضلات مخطط
اضطراب پنهان و ناهشياري كه با فشردن دست‌ها به يكديگر، آه كشيدن و نفس نفس زدن همراه مي‌شود و افراد از آن آگاهي ندارند، الگويي براي جسماني سازي به حساب مي‌آيد. افرادي كه با اين الگو اضطراب خود را نشان مي‌دهند ممكن است دچار حملات هراس، درد قفسه سينه، سردرد، فيبروملاژيا و شكايات استخواني عضلاني شوند. اين وضعيت اغلب به درمان پاسخ نمي‌دهد و يا پاسخ‌دهي آن بسيار كند است.
2. الگوي تنش عضلات صاف
اضطراب ناهوشيار گاه به اسپاسم يا سفتي رگ‌هاي خوني، دستگاه گوارش، راه‌هاي تنفسي و مثانه منجر مي‌شود و در اصطلاح مي‌گويند عضلات صاف درگير شده‌اند. اگر اين وضعيت را تجربه مي‌كنيد ممكن است علائمي مانند ميگرن، مشكلات دستگاه گوارشي، فشار خون بالا، انقباض راه‌هاي تنفسي و تكرر ادرار را نيز تجربه نماييد. افراد درگير اين الگو اغلب سابقه‌ي بيماري‌هايي همچون افسردگي، اختلال شخصيت، پانيك و سو مصرف مواد را داشته‌اند و يا مورد سوءاستفاده جنسي قرار گرفته‌اند.
3. جسماني سازي و آشوب شناختي ادراكي
گاه به دنبال اضطراب و فشارهاي رواني ناهوشيار عملكردهاي شناختي فرد به صورت موقت مختل مي‌شود و علائمي همچون ديد تونلي، تاري ديد، گيجي، غش كردن، مشكل در حافظه، افكار بهم ريخته و... بروز پيدا مي‌كند. افرادي كه به اين شكل دچار جسماني سازي مي‌شوند به صورت مزمن در تمركز كردن و حافظه مشكل دارند.
تفاوت جسماني سازي با تبديل
اختلال تبديلي بيشتر با ضعف يا فلج عضلات در ماهيچه‌هاي ارادي بروز پيدا مي‌كند. افرادي كه به اين اختلال دچار هستند گاه اشياء از دستشان مي‌افتد يا بر اثر از كار افتادن عضلات خود بر روي زمين مي‌افتند. سابقه‌ي بيماري در اين افراد نشان مي‌دهد قبلا به صورت‌هاي خشونت‌آميزي مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند.
دفاع‌هايي كه به جسماني سازي منجر مي‌شوند
افراد با جسماني سازي در واقع به جداسازي عاطفي مي‌پردازند. به طور طبيعي انسان زماني هيجانات خود را در روان ابراز و تجربه مي‌كند كه اثرات آن‌ها را در بدن خود مشاهده كند. در فرآيند جداسازي عاطفه، فرد از هيجانات خود آگاه است اما اثرات آن را در بدنش تجربه نمي‌كند يا از آن‌ها آگاه نيست. براي مثال فرد مي‌داند عصباني است اما به علائم جسماني همراه با اين حس مانند افزايش ضربان قلب، برافروختگي، انرژي در عضلات و ارتباط آن‌ها با خشمش توجه نمي‌كند. اين موضوع به مرور زمان منجر به جسماني سازي مي‌شود.
دفاع ديگري كه منجر به جسماني سازي مي‌شود، سركوب كردن است. به اين معنا كه هيجانات مستقيما اثر خود را بر بدن وارد مي‌كنند اما فرد از آن‌ها آگاهي ندارد. براي مثال فرد ممكن است از شخص ديگري به شدت عصباني شود، در اين حالت آه مي‌كشد و يا حتي حملات عصبي (پنيك) را تجربه مي‌كند در حالي كه اصلا از هيجان خشم خود خبر ندارد و متوجه احساساتش نيست.
درمان جسماني سازي
هدف از درمان در اين اختلال رفع علائم جسماني نيست بلكه هدف ايجاد آگاهي نسبت به علائم و كمك به فرد براي مديريت عوامل استرس‌زاست به نحوي كه بتواند به شيوه‌اي سالم و مؤثر فشارهاي رواني و احساسات خود را كنترل كند. اولين قدم در درمان، پذيرش علائم جسماني است. روانپزشك و روانشناس تلاش مي‌كند تا بين بروز علائم جسماني و مشكلات و وقايع استرس‌زاي زندگي فرد ارتباط برقرار كند و بيمار را به سمت صحبت در مورد مشكلات ريشه‌اي سوق دهد.
مشكلات درمان اختلال جسماني سازي
برخي بر اين باورند كه اين بيماران تمارض مي‌كنند؛ درمانگران گاه در شناسايي روابط دقيق بين علائم جسماني و فعال سازي سيستم‌هاي عصبي بدن شكست مي‌خورند و در آخر اينكه روانشناسان باليني نمي‌توانند به خوبي علائم جسماني ناشي از اضطراب و علائمي كه ناشي از دفاع‌هاي جسماني سازي بوده‌اند را از هم تفكيك دهند. همه‌ي اين عوامل درمان جسماني سازي را با دشواري همراه مي‌كند. براي دريافت وقت مشاوره حضوري كليك كنيد.
سؤالات متداول
1. جسماني سازي چيست؟
جسماني سازي نوعي واكنش و مكانيزم دفاعي است كه در آن فرد در مواجهه با رويدادهاي استرس‌زا به جاي بيان احساسات و استفاده از زبان دچار علائم جسماني و دردهاي فيزيكي مي‌شود.
2. جسماني سازي چگونه درمان مي‌شود؟
اگر مدام در ناحيه‌ي مشخصي از بدنتان احساس درد و تنش مي‌كنيد اما آزمايشات شما چيزي را نشان نمي‌دهد، ممكن است به اختلال جسماني سازي دچار باشيد. در اين زمينه مي‌توانيد جهت ريشه‌يابي مشكل و علل رواني از كمك روانپزشك و يا روانشناس بهره‌مند شويد. براي كسب اطلاعات در زمينه مشاوره تلفني فردي كليك كنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه جسماني سازي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق شماره 02122018502 و يا از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.